Buk M1-2: O «Άγνωστος» εχθρός της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας

Συστήματα όπως το BUK διακρίνονται για πραγματικές δυνατότητες Shoot and Scoot και μικρό χρόνο απόκρισης κατά νεοεμφανιζόμενων στόχων. Στη φωτό απεικονίζεται TELAR του συστήματος BUK M1-2 φορτωμένο με πυραύλους 9Μ317. Διακρίνεται επίσης και η κάμερα ΤV πάνω από το θόλο του ραντάρ Fire Dome

To Αυτοκινούμενο Αντιαεροπορικό Σύστημα Buk M1-2 έχει σχεδιαστεί για να παρέχει αντιαεροπορική και αντιβληματική προστασία για μηχανοκίνητους σχηματισμούς όπως και για στρατηγικής σημασίας εγκαταστάσεις. Είναι σύστημα μεσαίου βεληνεκούς, αυτοκινούμενο και φέρεται επί ερπυστριοφόρων οχημάτων. Μπορεί να εμπλέξει αποτελεσματικά πλειάδα στόχων συμπεριλαμβανομένων τακτικών αεροσκαφών, στρατηγικών βομβαρδιστικών, επιθετικών ελικοπτέρων (ακόμη και αν βρίσκονται σε αιώρηση σε χαμηλό ύψος), τακτικών βαλλιστικών πυραύλων ακόμη και πυραύλων cruise που πετάνε σε χαμηλό ύψος.

Λόγω της ιδιότυπης κατασκευής του (ραντάρ βολής και εγκλωβισμού σε κάθε εκτοξευτή) είναι πολύ δύσκολη η καταστροφή ή παρεμβολή του. Η δυνατότητα  γρήγορης τάξης και βολής των εκτοξευτών του επιτρέπει πραγματικές τακτικές shoot and scoot αυξάνοντας ακόμη περισσότερο την επιβιωσιμότητα μιας πυροβολαρχίας. Ένα ιδιαίτερο επίσης χαρακτηριστικό του είναι η δυνατότητα των πυραύλων 9Μ38 και 9Μ317 να εμπλέκουν ακόμη και στόχους επιφανείας ή εδάφους δίνοντας διπλή δευτερεύουσα χρήση στο σύστημα BUK.

Αρχές Σχεδίασης

Το αυτοκινούμενο AA σύστημα Buk M1 έχει τις ρίζες του στο Α/Κ σύστημα 2Κ12 Κub ή SA-6 Gainful κατά την κωδική ονομασία του ΝΑΤΟ. Η ανάπτυξη του αντιαεροπορικού 9Κ37 Buk ξεκίνησε στις 17 Ιανουαρίου 1972 μετά από αίτημα της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος. Η ομάδα που υλοποίησε το έργο αποτελεούνταν από μηχανικούς που προηγουμένως δούλευαν πάνω στο Α/Κ Αντιαεροπορικό 2Κ12 Kub. Το επιστημονικό ερευνητικό κέντρο Tikhomirov (NIIP) ήταν το κύριο κέντρο έρευνας και ανάπτυξης για συστατικά στοιχεία του Buk όπως εκτοξευτές, σύστημα ραντάρ, πρωτόκολλα επικοινωνιών, ανάπτυξη ραντάρ πρόσκτησης και εγκλωβισμού κ.α , ενώ το σχεδιαστικό γραφείο Novator ανέλαβε την ανάπτυξη των πυραύλων. Επιπρόσθετα με την χερσαία έκδοση του συστήματος αναπτύχθηκε και η ναυτική έκδοση 3S90 Uragan που είναι γνωστή με το κωδικό όνομα SA-N-7 Gadfly ή Gollum για την τελευταια έκδοση C που παραδόθηκε το 2014. H αρχική ναυτική έκδοση SA-N-7 πήρε την κωδική ονομασία Sthil και ήταν το κύριο μέσο αεράμυνας των  αντιτορπιλλικών  του προγράμματος 956 Sovremennyy, 21 από τα οποία κατασκευάστηκαν την εποχή της Σοβιετικής ένωσης. Υπηρετεί επίσης στις ινδικές φρεγάτες κλάσης Talwar.

Η ναυτική έκδοση του συστήματος Buk αξιοποιείται πλήρως τόσο σε ρόλο αεράμυνας όσο και σαν δευτερεύων οπλισμός κατά στόχων επιφανείας (!)

Το σύστημα BUK σχεδιάστηκε με σκοπό να ξεπεράσει σε όλα τα επίπεδα τον προκάτοχό του, το σύστημα Kub. Από τα διδάγματα που πάρθηκαν από τον πόλεμο του Yom Kipur το 1973 όπου η Αίγυπτος χρησιμοποίησε ευρέως το σύστημα Kub επιφέροντας συντριπτικές απώλειες στην Ισραηλινή Αεροπορία, αποφασίστηκε η δημιουργία ενός Α/Κ συστήματος που δεν εξαρτάται η λειτουργία του από ένα κεντρικό ραντάρ πρόσκτησης στόχων TAR. Το σύστημα ΚUB ακόμη και με αυτήν τον περιορισμό, ήταν υπεύθυνο για την κατάρριψη κατά το μεγαλύτερο μέρος, 40 σχεδόν μαχητικών A-4 Skyhawk όπως και 62 μαχητικών F-4 που ήταν ο συνολικός απολογισμος απωλειών από Αιγυπτιακά βλήματα SAM.

Ο στόχος λοιπόν ήταν αρκετά υψηλός για τους Ρώσους σχεδιαστές. Σε μια προσπάθεια να αυξήσουν τόσο την φονικότητα του συστήματος όσο και την επιβιωσιμότητά του αποφάσισαν ότι πρέπει ο κάθε εκτοξευτής TEL (Transporter Erector Launcher)  να έχει και το δικό του ραντάρ. Έτσι η κάθε πυροβολαρχία δεν θα βασίζεται στην ύπαρξη ενός και μόνο κεντρικού ραντάρ, η καταστροφή του οποίου θα σήμαινε και την εξουδετέρωση της συστοιχίας. Το νέο όχημα με την ονομασία TELAR  (and Radar) πλέον περιελάμβανε και δικό του ραντάρ Fire Dome. Το ραντάρ αυτό πέραν της λειτουργίας καθοδήγησης πυραύλων 9M38 έχει την δυνατότητα να κάνει και έρευνα όπως και ιχνηλάτηση στόχων και εγκλωβισμό.

Αυτή η βασική σχεδιαστική φιλοσοφία του συστήματος σε συνδυασμό με την αυξημένη κινητικότητα των TELAR αύξησε την αντοχή σε παρεμβολές, την επιβιωσιμότητα του συστήματος όπως και τον χρόνο απόκρισης στην εμφάνιση εναέριων απειλών. Στην κάθε συστοιχία φυσικά περιλαμβάνεται και ραντάρ έρευνας μεγάλης εμβέλειας Snow Drift για  έγκαιρη προειδοποίηση. Το σύστημα Buk μπορούσε με αυτόν τον τρόπο να εμπλέκει πολλαπλούς στόχους από διαφορετικές διευθύνσεις έχοντας διασκορπισμένους στους εκτοξευτές του σε μια ασφαλή ακτίνα. Πρέπει να αναφερθεί ότι το σύστημα BUK μπορεί να αναλάβει και τον έλεγχο των εκτοξευτών του παλαιότερου συστήματος Kub, επιτρέποντας βέλτιστη αξιοποίηση legacy συστημάτων.

To πρώτο πλήρες σύστημα Buk μπήκε σε υπηρεσία το 1980. Πριν ακόμη εισέλθει σε υπηρεσία η ομάδα σχεδίασης είχε αποφασίσει για τις επόμενες κινήσεις που θα αναβάθμιζαν το σύστημα. Αυτές ήταν η βελτίωση των επιδόσεων του ραντάρ Fire Dome του κάθε TELAR, ταυτόχρονη εκτόξευση πολλών πυραύλων κατά ενός μόνο στόχου, η αύξηση της αντοχής σε ηλεκτρονικές παρεμβολές ECM και το σημαντικότερο η εγκατάσταση ενός συστήματος μη-συνεργατικής ταυτοποίησης/αναγνώρισης απειλής NCTR. To σύστημα αυτό επιτρέπει την αναγνώριση του τύπου του αεροσκάφους στόχου από την επιστροφή της ανακλώμενης ακτινοβολίας. Από την ανάλυση του σήματος ραντάρ προέκυπτε η μοναδική υπογραφή για τον κάθε τύπο αεροσκάφους, με αποτέλεσμα να γίνεται ταυτόχρονα και η ταυτοποίηση ως απειλή των Δυτικών Μαχητικών Αεροσκαφών χωρίς την ανάγκη ύπαρξης συστήματος με ερωτο-ανταποκριτή IFF. Ακόμη και αεροσκάφη ίδιου τύπου αλλά διαφορετικών εκδόσεων μπορούν να κατηγοριοποιηθούν διαφορετικά. Ιδιαίτερα αεροσκάφη που φέρουν διαφορετικό κινητήρα, ανακλούν σημαντικά διαφορετικό RCS από τις επιστροφές της ακτινοβολίας που εκπέμπεται από τα πτερύγια του αεραγωγού του κινητήρα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των Ισραηλινών Αεροσκαφών F-16  τα οποία έχουν πολλές δομικές διαφορές (χαρακτηριστικά είναι τα εξογκώματα στην μύτη του αεροσκάφους, προφανώς ηλεκτρονικοί παρεμβολές) με τα Ελληνικά Γεράκια F-16 block 52+.  Η δυνατότητα NCTR είναι επίσης απαραίτητη θα λέγαμε ώστε να διακριθεί εύκολα ένα αεροσκάφος αν είναι πολιτικού τύπου (χαρακτηριτικό η μακριά καμπίνα των επιβατικών αεροσκαφών), μαχητικό αεροσκάφος (αυξημένος κίνδυνος) ή πύραυλος cruise (η αρχή ενός καλού alpha strike, μέγιστος κίνδυνος).

Δομικές διαφορές στον τύπο κάθε αεροσκάφους μπορούν να κατηγοριοποιήσουν διαφορετικά τον εισερχόμενο στόχο μετά από επεξεργασία του σήματος ραντάρ από το σύστημα NCTR που είναι εγκατεστημένο στο TAR Snow Drift και το Fire Dome του συστήματος Buk M1-2. Στην εικόνα διακρίνονται ευδιακριτα τα εμπρόσθια εξογκώματα των F-16I Sufa τα οποία πιθανώς είναι παρεμβολείς, όπως και άλλες δομικές διαφορές που θα μπορούσαν να προδώσουν την προέλευση του αεροσκάφους.

Οι παραπάνω βελτιώσεις οδήγησαν στο νέο αναβαθμισμένο σύστημα Buk M-1. Περαιτέρω βελτιώσεις στο λογισμικό, το κέντρο διοίκησης και τα TELAR του συστήματος αλλά κυρίως η εισαγωγή ενός νέου  φονικότερου πυραύλου 9Μ317 το 1998 δημιούργησε την έκδοση Buk M1-2 με νέα κωδική ονομασία κατά ΝΑΤΟ, SA-17 Grizzly. H νέα έκδοση αναπτύχθηκε μετά το 1992 και οι σχετικές δοκιμές έγιναν την περίοδο 1994-1998. Χαρακτηριστικό του νέου πυραύλου 9Μ317 είναι τα μικρότερα πτερύγια καθοδήγησης. Η επόμενη έκδοση είναι το σύστημα BUK M2E το οποίο είναι ριζικά αναβαθμισμένο και περιλαμβάνει κεραία AESA καθώς και έναν νέο τύπο πυραύλου 9M317ME με βελτιωμένα χαρακτηριστικά.

Σύνθεση Πυροβολαρχίας Μάχης 

Η κάθε πυροβολαρχία του συστήματος BUK M1-2 αποτελείται από 1 ραντάρ πρόσκτησης στόχων Μακράς εμβέλειας 9S18М1-1 Snow Drift, 4 εκτοξευτές TELAR 9A310M1-2 και 4 φορτωτές-εκτοξευτές TEL 9A39M1-2. Αξίζει να αναφερθεί πως παρόλο που τα TEL δεν έχουν δικό τους ραντάρ έχουν τις ίδιες δυνατότητες εκτόξευσης με τα TELAR, μεταφέρουν όμως αυξημένο αριθμό βλημάτων (8 ανά όχημα). Ο κάθε εκτοξευτής TELAR από την άλλη μεταφέρει 4 πυραύλους εδάφους αέρος 9Μ317 οι οποίοι έχουν εμβέλεια τα 42 km. Πυρήνας της συστοιχίας είναι το Κέντρο Διοίκησης και Ελέγχου 9S470M1-2 το οποίο μπορεί να διασυνδεθεί με το υπόλοιπο δίκτυο αεράμυνας και να συλλέξει πληροφορίες και από τρίτες πηγές όπως το δίκτυο παρακολούθησης πολιτικών αεροσκαφών καθώς και άλλα ραντάρ έρευνας του Εθνικού Συστήματος Αεράμυνας. Έτσι η συστοιχία μπορεί να ταυτοποιήσει από τρίτες πηγές, έχοντας πρόσβαση σε περισσότερες πηγές αν ο στόχος που βρίσκεται στην οθόνη του ραντάρ είναι εχθρικός ή όχι.

Το τελευταίο είναι πολύ σημαντικό για την αποφυγή φίλιων πυρών (blue on blue) και έτσι την μεγαλύτερη βεβαιότητα κατά την εκτόξευση πυραύλων κατά εισερχόμενων απειλών. Το σύστημα μπορεί μέσω της διασύνδεσής του σε υψηλότερο κλιμάκια HDLC με τα κέντρα διοίκησης 9S52 Polyana-D4 ή με το Baikal-1ME να γίνει μέρος μιας ευρύτερης συστοιχίας που περιλαμβάνει συστήματα Hi-SAM S-300V/VM ή Shorads Tunguska. Αντίστοιχα με την διασύνδεσή του με το κέντρο διοίκησης Ranzhir μπορεί το ίδιο να συμπεριλάβει Α/Κ Shorads Tor M1 τα οποία θα αναλάβουν τόσο την προστασία του όσο και την αντιμετώπιση απειλών που έχουν ξεγλιστρήσει από την υπόλοιπη αεράμυνα. Μια τυπική σύνθεση πυροβολαρχίας περιλαμβάνει 4 εκτοξευτές TELAR μαζί με ισάριθμους εκτοξευτές/φορτωτές TEL. Σε συνδυασμό με το κέντρο διοίκησης  μια πυροβολαρχία μπορεί να εγκλωβίσει μέχρι και 6 στόχους. Ενναλακτικά είναι συνηθισμένο φαινόμενο η ύπαρξη ενισχυμένων συνθέσεων μάχης με την κάθε συστοιχία να περιλαμβάνει 6 εκτοξευτές TELAR μαζί με 3 φορτωτές TEL. Ο κάθε φορτωτής TEL μεταφέροντας 8 βλήματα μπορεί να ανεφοδιάσει αντίστοιχα δύο TELAR. Ετσι καλύπτεται εφοδιαστικά ολόκληρη η συστοιχία. Βέβαια ο κάθε εκτοξευτής/φορτωτής TEL έχει πάντα διαθέσιμα 4 βλήματα προς βολή λαμβάνοντας πληροφορίες είτε απευθείας από τα TELAR που συνοδεύει είτε από τον σταθμό διοίκησης.

Ραντάρ Πρόσκτησης Στόχων TAR

To radar πρόκτησης στόχων TAR Snow Drift είναι το βασικό μέσο έγκαιρης προειδοποίησης του συστήματος Buk M1-2

Το ραντάρ πρόσκτησης στόχων 9S18М1-1 Snow Drift είναι ικανό να ανιχνεύσει στόχους μεγέθους μαχητικού σε απόσταση 100-140 km. Ακόμη και χαμηλή στόχοι που πετάνει σε υψόμετρο 60 μέτρων μπορούν να ανιχνευθούν σε ακτίνα 25 km. Σε μικρότερα ύψη οι εμβέλειες αποκάλυψεις κυμαίνονται μεταξύ 10-20 km. Eλικόπτερα που αιωρούνται σε ύψος 30 μέτρων μπορούν να ανιχνευθούν από απόσταση 10 km. To συγκεκριμένο ραντάρ προέκυψε από την εξέλιξη του υβριδικού 2K12M3/M4 Kub M4 / SA-6 Gainful, το οποίο μεταφέρονταν από το ημι-αυτόνομο 2P25MZ TELAR. Επίσης τα συστήμα IFF και NCTR που είναι εφοδιασμένο είναι ανώτερων επιδόσεων από τα αντίστοιχα που χρησιμοποιούνται στα TELAR. Δρα περισσότερο σε προστατευμένη φίλια περιοχή δεκάδες χιλιόμετρα μακρία από τα TELAR, στα οποία δίνει έγκαιρα πολύτιμες πληροφορίες για την έναρξη της διαδικασίας για τον εγκλωβισμό στόχων.

Ραντάρ Εγκλωβισμού Fire Dome

To ραντάρ εκγλωβισμού Fire Dome είναι το κύριο ραντάρ εγκλωβισμού στόχων και εξοπλίζει το κάθε TELAR. Διαθέτει κεραία μηχανικής σάρωσης τύπου Casegrain (παραβολική εστιασμένη με δεύτερο εσωτερικό ανακλαστή ώστε να συλλέγει το μεγαλύτερο μέρος από τις ανακλάσεις στον feeder, επιτυγχάνοντας μεγαλύτερο Gain) και λειτουργεί στην Η/Ι μπάντα συχνοτήτων. Διαθέτει επίσης και οπτικό σύστημα TΟV που όμως έχει περιορισμούς κατά την ανίχνευση στόχων όταν υπάρχει κακοκαιρία/συννεφά. Για αυτόν τον λόγο λειτουργεί σε καθαρά βοηθητικό ρόλο. Μπορεί να συνδυαστεί και με θερμική κάμερα για να ξεπεράσει αυτόν τον περιορισμό. Αυτό όμως δεν περιλαμβάνεται στον βασικό εξοπλισμό της συστοιχίας Buk M1-2. Αντίθετα προυπάρχει στις συστοιχίες Buk M2E.

Από αριστερά: Σταθμός Διοίκησης 9S470M1-2,9A310M1-2  TELAR και φορτωτής 9A39M1-2 TEL

 

Το σύστημα μπορεί να επιτελέσει τις εξής λειτουργίες:

-Ερευνα

-Πρόσκτηση Στόχων

-Ιχνηλάτιση

-Καταύγαση συνεχούς κύματος CW για την πυραύλων με καθοδήγηση SARH

Οι δυνατότητές τους σε έρευνα είναι περιορισμένες με ακτίνα εμβέλειας τα 65-75 km για στόχο που πετά στα 3 χιλιόμετρα. Από την άλλη ο κύριος σκοπός του είναι ο εγκλωβισμός στόχων καθώς και η καταύγαση πυραύλων που χρησιμοποιούν καθοδήγηση SARH. Για στόχο με RCS τα 5 m2 η μέγιστη εμβέλεια εγκλωβισμού είναι τα 45 -50 km.

Η κεραία του επιτρέπει την υπαρξη 2 μονοπαλμικών καναλιών εκπομπής/λήψης. Για ιχνηλάτηση στόχων η κεραία του ραντάρ έχει έναν στενό κύριο λοβό με 2.5° πλάτος στο αζιμούθιο και 1.3° πλάτος καθ’ύψος. Για CW καταύγαση βλημάτων SARH η κεραία έχει έναν κύριο λοβό με 1.4° πλάτος στο αζιμούθιο και 2.65°πλάτος καθ’ύψος. Μπορεί μέσα σε 4 δευτερόλεπτα να σαρώσει έναν τομέα 120 μοιρών. Η μέση ισχύ εκπομπής είναι μεταξύ 0.5 και 1 kW για ιχνηλάτηση και φθάνει τα 2 kW για καταύγαση συνεχούς κύματος CW. Σε λειτουργία έρευνας, το εύρος της δέσμης του κύριο λοβού είναι η 120 μοίρες. Σε λειτουργία καταύγασης κατά τον εγκλωβισμό του στόχου το εύρος αυτό είναι 10 μοίρες. Αυτό βέβαια περιορίζει την επίγνωση της τακτικής κατάστασης κατά τον εγκλωβισμό του στόχου.

Καθίσταται έτσι σαφές ότι η συνεργασία ανάμεσα στα TELAR είναι σημαντική καθώς αν δράσουν και τα έξι μαζί τότε για παράδειγμα τα 2 θα μπορούσαν να συνεχίζουν να σκανάρουν ένα τόξο 120 μοιρών (σύνολο 240 μοίρες) από άλλες εισερχόμενες απειλές ενώ ταυτόχρονα να εμπλέκονται στόχοι από 4 διαφορετικές (τα υπόλοιπα TELAR) κατευθύνσεις. Ταύτοχρονα όλα τα TELAR λαμβάνουν δεδομένα από το ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης TAR μέσω του σταθμού διοίκησης 9S470M1-2. Η εκπαίδευση έτσι του προσωπικού της συστοιχίας και η άριστη συνεργασία μεταξύ τους είναι το ζητούμενο.

Το Fire Dome λειτουργεί στις H/I μπάντες συχνοτήτων μεταξύ 6-10 Ghz και μπορεί να κατευθύνει σε αυτόνομη λειτουργία μέχρι και 3 πυραύλους κατά ενός στόχου. Μπορεί να εγκλωβίσει στόχους που κινούνται μέχρι 3000 km/h και πετάνε σε ύψη 15-22 χιλιάδες μέτρα. Τα παραπάνω δεδομένα παραπέμπτουν σε τακτικούς βαλλιστικούς πυραύλους. Πέραν αεροσκαφών ή πυραύλων cruise έχει την ικανότητα προσβολής στην έκδοση Buk M1-2 και πυραύλων αντι-ραντάρ HARM που δύναται να απειλήσουν την συστοιχία. Ο ενσωματωμένος υπολογιστής Argon-15 είναι η καρδιά του συστήματος και συνδέεται επίσης με Modules ΙFF και NCTR. Μαζί με την διασύνδεση με το κέντρο διοίκησης η ενιαία εικόνα επιτρέπει στον χειριστή την ασφαλή εξαγωγή συμπερασμάτων για τους εισερχόμενους στόχους στην περιοχή ενδιαφέροντος.

Καθώς το TELAR έχει κατασκευαστεί με το σκεπτικό της τακτικής shoot and scoot μπορεί να εγκλωβίσει εχθρικό στόχο σε μέσο χρόνο της διάρκειας των 5 λεπτών από την στιγμή που βρίσκεται σε κίνηση και έχει κλειστό το ραντάρ του. Υπάρχει ένα αυστηρό τεχνικό χρονικό όριο που είναι τα 3 λεπτά και το οποίο όσο καλά εκπαιδευμένο και αν είναι το πλήρωμα δεν μπορεί να μειωθεί περαιτέρω.

Η καρδιά του TELAR, ο υπολογιστής Argon 15 με ενσωματωμένα Module IFF και NCTR

Για τον σκοπό αυτό υπάρχει δυνατότητα λειτουργίας αναμονής/stand-by, «hot» λειτουργίας που επιτρέπει την άμεση εκκίνηση μέσω turbo-gas γεννητριών του ραντάρ σε 10 δευτερόλεπτα. Έτσι ο χρόνος που μπορεί να εμπλακεί ένας στόχος από την εμφάνισή του και λαμβάνοντας υπόψιν και τις απαραίτητες διαδικασίες και τον ανθρώπινο παράγοντα είναι τα 25-27 δευτερόλεπτα.

Συνοπτικά τα τεχνικά χαρακτηριστικά του συστήματος είναι :

Βασικά Χαρακτηριστικά	Buk-M1-2/ SA-17 Grizzly
Τύποι Στόχων	Στρατηγικά και Τακτικά Αεροσκάφη Ελικόπτερα, περιλαμβανομέων και αιωρούμενων σε χαμηλό ύψος Πύραυλοι Cruise Τακτικοί Βαλλιστικοί Πύραυλοι Πύραυλοι/Πυρομαχικά Ακριβείας Θαλάσσιοι Στόχοι Χερσαίοι στόχοι
Όρια εμβέλειας αναχαίτισης, km: Εισερχόμενο αεροσκάφος F-15: ≈ εμβέλεια ≈ ύψος	3 – 45 0.015 – 25
Τακτικός Βαλλιστικός Πύραυλος Lance ≈ εμβέλεια ≈ ύψος	μέχρι 20 2 -16
HARM: ≈ εμβέλεια ≈ ύψος	μέχρι 20 0.1-15
ALCM: ≈ εμβέλεια ≈ ύψος	20– 26 0.01-0.03
Θαλλάσιοι Στόχοι-Αντιτορπιλλικό ≈ range	3 – 25
Χερσαίοι Στόχοι	15
Πιθανότητα προσβολής στόχου Pk: ≈ μη ελισσόμενο F-15 ≈ελισσόμενο F-15 ≈ Lance βαλλιστικός πύραυλος/HARM/ALCΜ	0.9-0.95 0.7-0.9 0.5-0.7
Μέγιστη Ταχύτητα Στόχου	1200μέτρα/δευτερόλεπτο

 

Πύραυλοι 9Μ38 και 9Μ317

Ο βασικός πύραυλος του συστήματος BUK είναι ο πύραυλος 9Μ38/Μ1. Με την είσοδο σε υπηρεσία του εκσυγχρονισμένου συστήματος BUK M1-2 αποφασίστηκε η υιοθέτηση ενός νέου πυραύλου με βελτιωμένα χαρακτηριστικά και αντοχή σε παρεμβολές. Ο νέος πύραλος με την ονομασία 9Μ317 διατίθεται και σε έκδοση με τερματικό ενεργό ερευνητή ραντάρ 9Μ317 ΑΕ. H έκδοση αυτή επιτρέπει την αυτόνομη καθοδήγηση προς τον στόχο κατά την τερματική φάση εμπλοκής. Με αυτόν τον τρόπο αυξάνονται οι μέγιστοι στόχοι που μπορούν να προσβληθούν ταυτόχρονα. Ο πύραυλος 9Μ38 πρωτοεισήλθε σε υπηρεσία το 1978, ενώ εξοπλίζει τις πρώτες επιχειρησιακές μοίρες πυραύλων BUK από το 1980. Αντίστοιχα η βελτιωμένη έκδοση 9Μ38Μ1 υιοθετήκε άμεσα το 1983 μαζί με την ανάπτυξη του BUK M1. To 1998 ήταν η χρονιά ορόσημο της εισαγωγής σε υπηρεσία του νέου πυραύλου 9Μ317 ο οποίος εξοπλίζει τα συστήματα BUK M1-2 και BUK M2. Ιδιαίτερα στην έκδοση Μ2 είναι και ο μοναδικός πύραυλος που είναι συμβατός με το σύστημα σε αντίθεση με την συμβατότητα του εκσυγχρονισμένου προγόνου του BUK M1-2 το οποίο μπορεί να φέρει και τους τρεις τύπους πυραύλων. Το γεγονός αυτό είναι σημαντικό ιδιαίτερα για μικρές χώρες οι οποίες είτε δεν έχουν επαρκή κονδύλια για να προμηθευτούν σε επαρκείς αριθμούς τον νέο τύπο πυραύλου είτε θέλουν να αποκτήσουν μεγάλο πολεμικό απόθεμα καθώς δεν διαθέτουν δικιά τους γραμμή παραγωγής.

Tα πτερύγια του 9M317 είναι μεν μικρότερου μήκους αλλά μεγαλύτερης επιφάνειας από τους αντίστοιχους πυραύλους της οικογένειας 9Μ38/Μ1. Επιπλέον, χρησιμοποιούνε τον νέον ψηφιακό ερευνητή SARH 9E420 με αυξημένη αντοχή σε παρεμβολές σε αντίθεση με τους παλαιότερους 9E50/M1. Ο μονοπαλμικός ημιαυτόνομος ερευνητής ραντάρ βρίσκεται μέσα από τον διηλεκτρικό κώνο στην μύτη του πυραύλου.

Αριστερά ο 9E420 μονοπαλμικός ψηφιακός ημι-ενεργός ερευνητής ραντάρ SARH του βλήματος 9Μ317. Δεξιά είναι η αντίστοιχη έκδοση με ενεργό ερευνητή ραντάρ 9M317 AE. Δεν έχει υπάρξει επιβεβαιωμένη εξαγωγή αυτής της έκδοσης αν και είναι βέβαιο ότι το το 9Μ317 ΑΕ είναι σε ρωσική υπηρεσία

Οι αρχικοί πύραυλοι 9M38/M1 είχαν μέγιστη εμβέλεια τα 26 και 35 χιλιόμετρα αντίστοιχα. Θέλοντας η Ρωσική Βιομηχανία να εκμεταλλευτεί πλήρως τις δυνατότητες εγκλωβισμού του ραντάρ Fire Dome ανέπτυξε τον πύραυλο 9Μ317 του οποίου η ακτίνα εμπλοκής φθάνει τα 45-50 km. Σημαντικό είναι το γεγονός πως ο νέος πύραυλος έχει μικρότερες επιφάνειες ελέγχου και ισχυρότερο κινητήρα γεγονός που του επιτρέπει να αναπτύσει ταχύτητες έως τα 4 Mach. Επιπλέον το όριο ελιγμών που μπορεί να πραγματοποιήσει φθάνει τα 24 g.

 

Τύπος Πυραύλου	9Μ38	9Μ38 Μ1	9Μ317
Εισαγωγή σε υπηρεσία	1980	1983	1998
Βάρος	690 kg	690 kg	720 kg
Εμβέλεια	3,5-25 km	3-35 km	3-50 km
Υψόμετρο	25-18000 μέτρα	15-22000 μέτρα	15-25000 μέτρα
Μέγιστη Ταχύτητα Πυραύλου	3 Mach	3 Mach	4 Mach/ για στόχο που απομακρύνεται τα 480 m/s
Δυνατότητα Ελιγμών	19 g	20 g	24 g
Μέγιστη ταχύτητα Στόχου	2 Mach	4 Mach	4 Mach
Πύραυλοι έτοιμοι για ταυτόχρονη Βολή	6	18	24

 

Κύπρος και σύστημα BUK M1-2

Εδω και χρόνια στον αμυντικό και μη τύπο υπάρχουν υπόνοιες για την ύπαρξη ή όχι του A/K αντιαεροπορικού συστήματος BUK M1-2 στις τάξεις της Εθνικής Φρουράς. Παρόλο που κάτι τέτοιο δεν έχει επιβεβαιωθεί από επίσημα χείλη, η αναφορά του σε τηλεοπτικά κανάλια από διαπιστευμένους δημοσιογράφους του Αντενα της Κύπρου, δεν μπορεί παρά να επιτράπει από το Υπουργείο Άμυνας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι δε συνήθης τακτική σε τέτοια ζητήματα να είναι ενήμερο το Κυπριακό υπουργείο Άμυνας. Πολυ πιθανόν η αναφορά το 2014 για την ύπαρξη των BUK να έγινε σε συννενόηση με την Κυπριακή Κυβέρνηση για να περάσει μύνημα στην γείτονα χώρα ότι η Κυπριακή Δημοκρατία προτίθεται να απλώσει μια περιορισμένη αντιαεροποτική ομπρέλα στο νησί της Αφροδίτης που θα αποτελείται από ΑΑ μεσαίου βεληνεκούς Buk και Shorads Tor M1.

 

Οι συστοιχίες αυτές φέρεται να αποκτήθηκαν μετά το φιάσκο της μεταφοράς των Hi-SAM S-300 PMU-1 και έγιναν κάτω από άκρα μυστικότητα. Έχοντας όμως περάσει πάνω από 10 χρόνια και ενώ η ύπαρξη τους έχει επιβεβαιωθεί και σε προεκλογικά ντιμπέιτ Κύπριων Υποψηφίων, θα ήταν σκόπιμο να διερευνήσουμε πόσο χρήσιμα θα ήταν τελικά για την άμυνα της Μεγαλονήσου. Δεν είναι βέβαιο ποια έκδοση του συστήματος αποκτήθηκε. Αν η προμήθεια των συστοιχιών έγινε κοντά στο 1998 τότε η διαθέσιμη έκδοση ήταν η BUK M1-2. Αν όμως η παράδοση των ΑΑ συστοιχιών συνέβη μεταξύ 2004 -2007 όπου γίνονταν οι διαδικασίες για την μεταβίβαση της κυριότητας των S-300 PMU-1 στην Ελλάδα τότε το πιο λογικό ήταν το πρόγραμμα προμήθειας να περιελάμβανε την νεότερη έκδοση BUK M2E η οποία βρισκόνταν σε παραγωγή.

Η έκδοση BUK M2E διατηρεί τον πύραυλο 9Μ317 ως το κύριο μέσο προσβολής ενώ υιοθετεί και την έκδοσή του με ενεργό ερευνητή ραντάρ (δεν απαιτείται καταύγαση στην τερματική φάση, βολή fire and forget). Πέραν της ολικής βελτίωσης όλων των υποσυστημάτων ιδιαίτερα στην αντιμετώπιση ηλεκτρονικών παρεμβολών ECM και την βελτίωση της επίγνωσης τακτικής κατάστασης μέσω του βελτιστοποιημένου διαμοιρασμού πληροφοριών, η κυριότερη προσθήκη είναι η αντικατάσταση του ραντάρ 9S35 Fire Dome με τον διάδοχο ραντάρ PESA φασικής διάταξης 9S36 Chair Back. Οι τεχνικές beam-forming που εφαρμόζονται, επιτρέπουν την κάλυψη σε εύρος +- 45 μοιρών στο Αζιμούθiο κατά την πρόσκτηση στόχων και σε εύρος +-60 μοιρών κατά την ιχνηλάτηση ενός στόχου. Σε καθ’ύψος οι αντίστοιχες τιμές είναι 0-50 μοίρες και -5-85 μοίρες. Επιπλέον οι ταύτοχρονα εμπλκόμενοι στόχοι του Chair Back αυξάνονται σε 10 από 3 που ήταν στο Fire Dome. Λόγω του περιορισμού των μεταφερόμενων βλημάτων όμως το όριο παραμένει στους 4 πυραύλους ταυτόχρονα εκτοξευόμενους ανά TELAR. Φυσικά είναι δυνατόν να αναπτυχθούν νέες τακτικές όπου 2 TELAR έχουν τον ρόλο της καταύγασης και τα υπόλοιπα TEL/TELAR τον ρόλο της εκτόξευσης. Έτσι ο διαχωρισμός των σημείων εκτόξευσης από τα ραντάρ θα προκαλέσει σύγχυση στον αντίπαλο. Η εναλλαγή των ρόλων μεταξύ των TELAR της συστοιχίας μπορεί να αυξήσει ακόμη περισσότερο την αβεβαιότητα για το σημείο εκτόξευσης ή την ύπαρξη ή όχι ραντάρ εγκλωβισμού. Η εμβέλεια εντοπισμού του Chair Back φθάνει τα 100 km ενώ η μέγιστη ακτίνα πρόκτησης στόχων και ιχνηλάτησης τα 95 km για στόχους που πετάνε σε μεσαία ή μεγάλα ύψη. Για στόχους που πετάνε σε ύψος 3000 μέτρων η εμβέλεια αυτή πέφτει στα 75 km ενώ για πολύ χαμηλά ιπτάμενους στόχους σε ύψος 30 μέτρων η εμβέλεια αυτή αγγίζει τα 23 km.

Αντί επιλόγου θα θέλαμε να κλείσουμε με ένα σενάριο αντιμετώπισης της Τουρκικής Αεροπορίας TuaF πάνω από την Κύπρο.

Σενάριο Δράσης στην Κύπρο

 

Η Τουρκική Αεροπορία για τις ανάγκες των επικείμενων αεροπορικών βομβαρδισμών έχει αναπτύξει απέναντι από την Κύπρο δύο αεροσκάφη εναερίου Ανεφοδιασμού KC-135R και ένα αεροσκάφος ΑΣΕΠΕ Ε-737 Wedgetail το οποίο θα αναλάβει και την ηλεκτρονική χαρτογράφηση της Κυπριακής Αεράμυνας

Για να πάρουμε μια ματιά από το πως θα μπορούσε το BUK M1-2 να αντιμετωπίσει πλειάδα τουρκικών απειλών πάνω από τους ουρανούς της Κυπριακής Δημοκρατίας. Για τις ανάγκες του σεναρίου θα υποτεθεί ότι η Κυπριακή Δημοκρατία διαθέτει 3 συστοιχίες Buk M1-2 με 18 εκτοξευτές TELAR και 6 TEL. Επίσης στα νότια του νησιού θα αναπτυχθούν 3 ΤΑR Snow Drift για την υποστήριξη των επιχειρήσεων Aεράμυνας.

Η αντίπαλη δύναμη θα περιλαμβάνει 12 εκτοξευτές Yildirim που έχουν στόχο στρατηγικές εγκαταστάσεις στο κέντρο και νότο του νησιού, μαχητικά αεροσκάφη 14 F-4 Terminator σε ρόλο κρούσης (x4) με βλήματα Maverick και Popeye(x10) και 30 μαχητικά F-16 σε ρόλο SEAD/stand-off επίθεσης με SLAM-ER και βαθιάς διείσδυσης με ατρακτίδια Lantirn και πυραύλους AGM-65G Maverick με κεφαλή υπερυρθου ερευνητή ΙΙR. Οι Τουρκικές Δυνάμεις θα προσπαθήσουν να εισέλθουν στον Κυπριακό εναέριο χώρο από τρείς κατευθύνσης Βόρεια, Βορειοανατολικά και Νοτια. Επιπλέον οι 12 εκτοξευτές Yildirim θα προσπαθήσουν να πλήξουν στόχους στρατηγικής σημασίας στην Λευκωσία.

Ο προσομοιωτής αεροναυτικών επιχειρήσεων που χρησιμοποιήθηκε είναι ο γνωστός στους αναγνώστες του defencegreece  Command: Modern Air and Naval Operations.

Για καλύτερη προβολή πατήστε πάνω στην κάθε εικόνα για πλήρες μέγεθος.

Παρατήρηση: Τα εναέρια και επίγεια μέσα που συμμετέχουν στο σενάριο απεικονίζονται με βάση την κωδικοποίηση κατά ΝΑΤΟ. Εν συντομία τα αεροσκάφη που συμμετέχουν σε πακέτα απεικονίζονται με παράλληλα ημικύκλια. Οι εκτοξευόμενοι πύραυλοι από αέρος με τρίγωνα που στο εσωτερικό τους έχουν το γράμμα M. Τα κτίρια όπως και το αεροδρόμιο της Πάφου με αλλεπάλληλα τετράγωνα. Τα επίγεια ραντάρ φαίνονται σαν τετράγωνα μέσα στα οποία υπάρχει ένα ημικύκλιο σε σχήμα δορυφορικού πιάτου και ένας κεραυνός. Οι συστοιχίες BUK απεικονίζονται με ημικύκλιο μέσα σε τετράγωνο. Ο χερσαία εκτοξευόμενος πύραυλος 9Μ317 ως ημικύκλιο κάτω από το οποίο υπάρχει το γράμμα Μ. Σε πολλές εικόνες υπάρχει ένα τετράγωνο (αλλες φορές μικρό και άλλες μεγάλο) γύρω από σταθμούς ραντάρ. Αυτό σημαίνει ότι η θέση του στόχου αυτού είναι ανακριβής και έχει υπολογιστεί προσεγγιστικά από σύστημα ηλεκτρονικών υποκλοπών ESM. Το γεγονός αυτό θα το παρατηρήσετε έντονα κατά την δράση των BUK …

 

To πρώτο πακέτο αεροσκαφών που περιλαμβάνει 5 αεροσκάφη F-16 με πυραύλους SLAM-ER,5 F-16 σε ρόλο SEAD με πυραύλους HARM και 10 αεροσκάφη F-4 με πυραύλους AGM-142F Popeye κατευθύνεται προς την Κύπρο. Το πακέτο COMAO θα επιτεθεί από τρεις κύριες διαφορετικές κατευθυνσεις

Λίγα λεπτά αργότερα ακολουθεί το επόμενο πακέτο αεροσκαφών αποτελούμενα από F-4 και F-16 σε ρόλο χαμηλής βαθιάς κρούσης με πυραύλους Maverick που θα καθαρίσουν ότι απομείνει από το πρώτο κύμα επίθεσης

Οι πρώτοι πύραυλοι εξαπολύονται από απόσταση εκατοντάδων χιλιομέτων κατά σταθερών στόχων. Ενώ η Κυπριακή Αεράμυνα προσπαθεί να εξάγει δεδομένα βολής για τους εισερχόμενους πυραύλους κρουζ 5 αεροσκάφη F-16 εφοδιασμένα με πυραύλους αντι-ραντάρ HARM θα προσπαθήσουν να σιγήσουν την Κυπριακή Αεράμυνα

Την στιγμή που ενεργοποιείται η Κυπριακή Αεράμυνα ταυτόχρονα εκτοξεύονται και βλήματα αντι-ραντάρ HARM κατά των κυπριακών BUK. Χάριν όμως τις αντιβληματικές τους ικανότητες η κάθε συστοιχία μπορεί να προστατεύσει τον εαυτό της από αυτές τις επιθέσεις με αποτέλεσμα να πλήτει τους ίδιους τους HARM (!)

To Σφυροκόπημα συνεχίζεται αμείωτο με ταυτόχρονη προσβολή από βορά (με HARM) και ανατολικά με Popeye και SLAM-ER. H δυνατότητα των TELAR να αλληλοκαλύπτονται αποβαίνει σωτήρια στην αντιμετώπιση των HARM.

H ικανότητα των TELAR να εμπλέκουν πολλαπλούς στόχους (στην εικόνα στο πάνω δεξιο τμήμα βλέπουμε τις 2 ζεύξεις δεδομένων κατά ισάριθμων διαφορετικών στόχων)

Η πτήση σε χαμηλό ύψος των SLAM-ER (κάτω από 100 μέτρα) φέρεται να μην απέτρεψε την αναγνώρισή τους από τις αντιαεροπορικές συστοιχίες BUK και την μετέπειτα κατάρριψή τους

Τουρκικά μαχητικά πετώντας σε χαμηλό ύψος εκτόξευσαν από ασφαλή απόσταση πυραύλους Popeye κατά στόχων βαθιά μέσα στην Κύπρο. Όπως όμως και οι SLAM-ER, οι περισσότεροι καταρρίφθηκαν από τον πύραυλο 9Μ317 των BUK. Οι προσπάθειες του E-737 Wedgetail να βρει την ακριβή θέση  των BUK πέφτουν στο κενό λόγω της αλλαγής θέσης του TELAR και τον έλεγχο των εκπομπών Η/Μ ακτινοβολίας (EMCON)

Η Τουρκική Αεροπορία συνεχίζει τις γρήγορες αντεπιθέσεις με πυραύλους HARM κατά των συστοιχιών BUK. Οι μόνοι στόχοι που μπορουν να εξαχθούν δεδομένα βολής είναι το ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης Snow Drift

Δυο αεροσκάφη F-4 που προσπάθησαν να διεισδύσουν από χαμηλό ύψος και να εκτελέσουν ελιγμό Pop-UP για να αναγνωρίσουν την ακριβή θέση των TELAR των BUK δέχθηκαν τα πυρά της συστοιχίας. Ο Νο2 του σχηματισμού καττερίφθη.

Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα κατερρίφθη και ο Νο1 του σχηματισμού

Την στιγμή που οι πύραυλοι ΗΑRM πλησιάζουν από τον Βορρά, την ίδια στιγμή ένα πακέτο Τουρκικών αεροσκαφών προσπαθεί να διεισδύσει από τον Νότο

Παρόλο που 2 από τους 4 πυραύλους HARM καταρρίφθηκαν, ένας από αυτούς έπληξε το ραντάρ Snow Drift ενώ ένας ακόμη τον έμεινε από κινητική ενέργεια μην έχοντας στόχο να προσκρούσει

Ένα πακέτο F-4 μαζί με F-16 ενώ πετάνε σε χαμηλό ύψος 200 ποδών δέχονται το ένα μετά το άλλο τους πυραύλους των BUK. To πρώτο από αυτά καταρρίπτεται

Στο πακετό των αεροσκαφών χαμηλής διείσδυσης περιέχονταν και εκσυγχρονισμένα αεροσκάφη F-16 block 40 CCIP. Ο παρεμβολέας ΑΝ/ALQ 178(V)5 του ενός δεν κατάφερε να ξεγελάσει τον εισερχόμενο πύραυλο με αποτέλεσμα το αναπάντεχο τέλος του

Όλα τα πακέτα του σχηματισμού κατερρίφθησαν. Προσέξτε τα εικονίδια με τα ερωτηματικά που είναι η ανεπιβεβαίωτη μη ακριβής θέση των BUK. Τα αεροσκάφη δεν πρόλαβαν έγκαιρα να στοχοποιήσουν τις συστοιχίες παρόλη την κάλυψή τους από χαμηλό ύψος

Αεροσκάφος F-16 κανοντας pop-up για να αναγνωρίσει τις θέσεις των BUK και να προβεί σε γρήγορη αντεπίθεση κατερρίφθη από συστοιχία βόρεια του Αγίου Νάπα

Αεροσκάφη F-4 προσπαθώντας να εκτελέσουν Pop-up και άφεση των Popeye που φέρουν για να πλήξουν στόχους βαθιά μέσα στην Κυπριακή Επικράτεια δέχονται ισχυρά πλήγματα

Τα πλήγματα συνεχίζονται αν και μερικά από αυτά καταφέρνουν να εξαπολύσουν το φονικό τους φορτίο

Έχοντας υποστεί βαριές απώλειες οι Τούρκοι εγκαταλείπουν. Συνολικα 6 μαχητικά αεροσκάφη F-4 Terminator μαζί με 2 F-16 block 50+ Advanced και 7 μαχητικά αεροσκάφη F-16 block 40 CCIP καταρρίφθηκαν. Οι ουρανοί είναι δικοί μας. Οι απώλειες της Κυπριακής αεράμυνας είναι 2 ραντάρ μακράς εμβέλειας 3-D TRS 2215 και 3 ραντάρ πρόσκτησης Snow Drift

Οι Τούρκοι όμως αποφάσισαν να κλιμακώσουν και άλλο την ένταση εκτοξεύοντας βαλλιστικούς πυραύλους Yildirim κατά χερσαίων στόχων στον κεντρικό τομέα του νησιού. 12 πύραυλοι είναι καθοδόν…

Οι πρώτες σκιές των Yildirim απλώνονται από την Μεγαλόνησο. Οι συστοιχίες BUK προσπαθούν να εξάγουν ανεπιτυχώς παραμέτρους βολής και παρόλο που οι ίδιες μέσω τεχνικών Shoot and Scoot απέφυγαν τα πλήγμα την ίδια μοίρα δεν είχαν και κτιριακές εγκαταστάσεις και στρατόπεδα της Εθνικής Φρουράς

Συνολικά από τους 12 πυραύλους, ένας κατερρίφθη, δύο έχασαν τον στόχο τους ενώ οι υπόλοιποι εννέα χτύπησαν με σχετική ακρίβεια τους στόχους τους. 4 κτίριακές εγκαταστάσεις καταστράφησαν ολοσχερώς ενώ 2 ακόμη υπέστησαν ζημιές

Εν κατακλείδι, η ικανότητα των συστημάτων BUK να αντιμετωπίσουν πολλαπλές απειλές δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Απόγονος του συστήματος KUB που απέδειξε την πολεμική του αξία στις Ισραηλινο-Αραβικές διενέξεις, είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την αεράμυνα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο λόγος της αναποτελεσματικότητας των BUK απέναντι στους Yildirim είναι η μεγάλη ταχύτητα 2.8 Mach και το υψόμετρο πτήσης των 85000 ποδών που τον αφήνει εκτός παραμέτρων βολής των BUK (αν αληθεύουν τα δεδομένα από ανοικτές πηγές). Η παρουσία ενός ισχυρότερου συστήματος Hi-SAM στην Κύπρο θα κάλυπτε το κενό αυτό προστατεύοντας με τον καλύτερο τρόπο έναντι βαλλιστικών επιθέσεων από την Τουρκική Πλευρά.

ΥΓ. Το σύστημα επίσης έχει ενδιαφέρον καθώς τόσο η Συριακή όσο και η Ρωσική Αεροπορία έχουν ΑΑ BUK M2 ανεπτυγμένα σε Συριακό Έδαφος….