Γεφύρωση-Στενού-Κασσιόπης Μια ιστορική μελέτη του Νικολάου Κουλούρη Ταξίαρχου (ε.α)

Γεφύρωση-Στενού-Κασσιόπης

Μια ιστορική μελέτη

του Νικολάου Κουλούρη Ταξίαρχου (ε.α)

ΚΕΡΚΥΡΑ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 1716-Η ΖΕΥΞΗ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΣΤΕΝΟΥ -ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΙΨΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τα μεγάλα τεχνικά συγκοινωνιακά έργα και οι κατασκευές προσδίδουν ταχύτητα στις μεταφορές. Οι υπόγειες ή υποθαλάσσιες οδικές ή σιδηροδρομικές σήραγγες, οι κοιλαδογέφυρες, οι γέφυρες ποταμών, οι ζεύξεις θαλασσίων στενών, οι διώρυγες διευκολύνουν τα μέγιστα στην απρόσκοπτη και ταχύτερη επικοινωνία παρακάμπτοντας μεγάλες οδικές ή θαλάσσιες διαδρομές. Με την διώρυγα του Σουέζ παρακάμπτεται ο περίπλους της Αφρικής. Με μία οδική υπόγεια σήραγγα των Άλπεων ή της Πίνδου ελάχιστων χιλιομέτρων με χρόνο διαδρομής μερικών λεπτών, μπορεί να επιτευχθεί κέρδος ωρών έναντι της αντίστοιχης οδού που θα ακολουθούσε τη φυσική γραμμή του εδάφους σε αυτά το έντονα ορεινά εδάφη. Ομοίως με μία οδική ή σιδηροδρομική γέφυρα που θα ζεύξει ένα θαλάσσιο στενό αποφεύγουμε την βραδύτητα της θαλάσσιας διαπόρθμευσης, την καθυστέρηση των φορτοεκφορτώσεων και άλλους περιορισμούς των θαλασσίων μεταφορών. Παρ΄όλα αυτά τα πλεονεκτήματα, δεν παύει όλα αυτά να αποτελούν τεχνικά έργα με περιορισμούς στη χρησιμοποίηση και κυρίως στην ευελιξία με την οποία θα αντιμετωπισθεί μία απαγόρευση τους που θα προέλθει από οιανδήποτε αιτία. Η κατασκευή μιας οδικής γέφυρας ποταμού η θαλασσίου στενού προϋποθέτει ένθεν και ένθεν να υπάρχουν οδοί αναλόγου ικανότητας με αυτή της γέφυρας. Η θαλάσσια γέφυρα Ρίου-Αντιρίου παρότι κατασκευάσθηκε το 2004 οι οδοί ένθεν και ένθεν δεν ήταν τότε ικανότητας ανάλογης με αυτήν της γέφυρας με αποτέλεσμα να μην γίνεται εκμετάλλευση στο έπακρον των πλεονεκτημάτων από τη ζεύξη του θαλασσίου στενού. Έχουν περάσει δέκα και πλέον χρόνια από τότε και ακόμα και σήμερα καταβάλλεται προσπάθεια περάτωσης των ένθεν και ένθεν οδικών αξόνων ταχείας κυκλοφορίας Ρίου-Πατρών-Αθηνών και Αντιρίου-Ιονίας οδού αντίστοιχα. Επιπρόσθετα όλα αυτά τα μεγάλα συγκοινωνιακά έργα όσο πιο εντυπωσιακά είναι και όσο πιο πολύ δαμάζουν τη φυσική γραμμή του εδάφους σε ξηρά και θάλασσα, τόσο δυσκολότερη είναι η εγγύς παράκαμψή τους σε περίπτωση ζημίας ή καταστροφής. Απαιτείτε η ευρεία παράκαμψη και επομένως ευρεία και χρονοβόρα αναδιάταξη της κυκλοφορίας. Από την αρχαιότητα έχουμε την προσπάθεια του ανθρώπου να γεφυρώσει ποτάμια και θαλάσσια στενά ή να ανοίξει διώρυγες προκειμένου να διευκολύνει τη μετακίνηση του. Το 480 π.χ ο Ξέρξης κατά την εκστρατεία του στην Ελλάδα και προκειμένου ο στόλος του να παρακάμψει την χερσόνησο του Άθω άνοιξε διώρυγα στο λαιμό της χερσονήσου κοντά στο σημερινό οικισμό Νέα Ρόδα.

Στους χάρτες του τούρκου ναυάρχου και χαρτογράφου Πίρι Ρέις(Καλλίπολη 1470-1554;) υπήρχαν αναφορές για δυνατότητα γεφύρωσης του στενού της Κασσιόπης και ζεύξης της νήσου Κέρκυρας με την απέναντι ηπειρωτική ακτή. Κατά τις προετοιμασίες της τουρκικής απόβασης στη Κέρκυρα το καλοκαίρι του 1716 στα πλαίσια του 7^ου Βενετοτουρκικού πολέμου(από Δεκέμβριο 1714 έως Ιούλιο 1718) υπήρχαν ενδείξεις ότι είχαν δυνατότητα και πρόθεση οι Οθωμανοί να γεφυρώσουν αυτό το στενό με σκοπό την απευθείας διαπεραίωση στρατευμάτων στο νησί.

Στην ιστορική μελέτη που ακολουθεί θα επιχειρηθούν να αναλυθούν όλοι οι παράγοντες που θα επηρέαζαν μια τέτοια επιχείρηση και το κατά πόσο αυτή ήταν συμφέρον να πραγματοποιηθεί έναντι αυτής που τελικά πραγματοποιήθηκε.

• Στο 1^ο τμήμα με τίτλο <<ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ ΖΕΥΞΗΣ ΤΟΥ ΣΤΕΝΟΥ ΤΗΣ ΚΑΣΣΙΟΠΗΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ>> θα γίνει μία αναδρομή στις πληροφορίες που υπήρχαν σε πραγματικό χρόνο από διάφορες πηγές για το εν λόγω εγχείρημα.

• Στο 2^ο τμήμα με τίτλο <<ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΣΤΕΝΟΥ- IΣΤΟΡΙΚΟΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ>> θα επιχειρηθεί να κατατοπισθεί ο αναγνώστης για τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της περιοχής και πως αυτά θα επηρέαζαν μια τέτοια επιχείρηση εκείνο το καλοκαίρι του 1716.

• Στο 3^ο τμήμα της μελέτης με τίτλο <<Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΥΠΟ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ ΤΟ 1716 ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ>> θα γίνει μία σύντομη κριτική των αντιπάλων στις ενέργειές τους κατά την απόβαση και τη πολιορκία.

• Το 4^ο τμήμα της μελέτης με τίτλο <<ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΖΕΥΞΗΣ ΤΟΥ ΣΤΕΝΟΥ ΤΗΣ ΚΑΣΣΙΟΠΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΣΤΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΚΕΡΚΥΡΑ>> θα είναι κατά κάποιο τρόπο η διανοητική εργασία που θα έκανε ο πρώτος σύμβουλος του Καπουδάν Πασά (στη σημερινή εποχή θα τον ονομάζαμε ο Αρχιεπιστολέας του στόλου ή Επιτελάρχης) προκειμένου να τον πείσει να εγκαταλείψει τη σκέψη διαπεραίωσης των στρατευμάτων με ζεύξη του στενού της Κασσιόπης και να προτιμήσει την διαπόρθμευση δια θαλάσσης και την απόβαση απ΄ευθείας στους όρμους Γουβιών και Ύψου.

• Στο 5^ο τμήμα θα καταδειχθεί το ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ που είχε η απευθείας απόβαση στους όρμους Γουβιών και Ύψου.

Οι Οθωμανοί εν τέλει ενήργησαν διαπόρθμευση δια θαλάσσης και απ΄ ευθείας απόβαση στους όρμους του Ύψου και των Γουβιών τον Ιούλιο του 1716. Στη μελέτη θα γίνει κατανοητό ότι το παραπάνω έργο της ζεύξης του στενού της Κασσιόπης όσο εντυπωσιακό φαίνεται τόσα μειονεκτήματα παρουσιάζει για το σκοπό που θα πραγματοποιούνταν. Μειονεκτήματα που έχουν να κάνουν τόσο με τη φύση των πολεμικών επιχειρήσεων προσαρμοσμένων στα οπλικά και επικοινωνιακά μέσα εκείνης της εποχής, όσο και με την κερκυραϊκή ενδοχώρα.

Η Βενετία εκείνη την εποχή παρά τα σημάδια της παρακμής που άρχιζε να εμφανίζει μετά τον 6^ο Βενετοτουρκικό πόλεμο(πέρας πολέμου τον Ιανουάριο 1699) την απώλεια του Κρήτης(1669) και τη δύσκολη κατάσταση που είχε περιέλθει με την απώλεια των Τήνου, Αίγινας, Μοριά, Κυθήρων, Λευκάδος(καλοκαίρι-φθινόπωρο 1715), διατηρούσε ακόμα τη κυριαρχία της στο Ιόνιο. Τη κυριαρχία της αυτήν την στήριζε στο στόλο της και στη προωθημένη ναυτική βάση της Κέρκυρας. Την εξασφάλιση της Κέρκυρας και την αποτροπή οιασδήποτε απειλής τουρκικής απόβασης και διαπόρθμευσης την στήριζε στην απόλυτη υπεροχή που μπορούσε να επιτύχει ο στόλος της στο κανάλι της Κέρκυρας. Σε αναφορά του Σχολεμβούργο προς τον Γενικό Προβλέπτη της Θάλασσας και τη Βενετική Γερουσία για τη οικτρή κατάσταση που βρήκε στη Κέρκυρα κατά την πρώτη επιθεώρηση στα στρατεύματα και στις οχυρώσεις που πραγματοποίησε στο τέλος Φεβρουαρίου 1716 του απάντησαν… <<…ότι στην ερχόμενη πολεμική περίοδο θα ήταν τόσο ισχυροί κατά θάλασσα που θα μπορούσαν να ανατρέψουν τα σχέδια του εχθρού, κρατώ­ντας τον μακρυά από την Κέρκυρα…>> (Reflexions στο Γ.Αθανάσαινα-Το Ασέδιο των Κορυφών σελ 105). Και όμως, την 05 Ιουλίου 1716 oι Βενετοί αιφνιδιάσθηκαν και παρολίγο να διαψευσθούν τραγικά.

Τελειώνοντας την εισαγωγή θέλω να μνημονεύσω ότι για τη σύνταξη της μελέτης ελήφθησαν υπόψη:

• Οι πηγές και τα ντοκουμέντα εκείνης της εποχής όπως έχουν παρουσιασθεί κατά τέλειο τρόπο στο σπουδαίο έργο του αείμνηστου Γεωργίου Αθανάσαινα <<Το Ασέδιο των Κορυφών 1716>> σε συνδυασμό με το έργο του Λαυρέντιου Βροκίνη << Περί των ετησίως τελουμένων εν Κερκύρα λιτανειών του Αγίου Σπυρίδωνος και της εν έτει 1716 πολιορκίας της Κερκύρας>>.

• Ένα άρθρο που συντάχθηκε παλαιότερα επίσης από τον Γεώργιο Αθανάσαινα σχετικό με το θέμα της γεφύρωσης του Στενού της Κασσιόπης.

• Το βιβλίο των Βραδή-Βασιλείου Αγγελική και Βασιλείου Ερρικέτη <<Κέρκυρα και περιοχή Αγίου Μάρκου>> σε συνδυασμό με την επιτόπια προσωπική αναγνώριση-έρευνα της περιοχής του ορεινού όγκου της Ιστώνης(Παντοκράτορα).

• Τη μελέτη των χαρτών ξηράς και υδρογραφικών της νήσου Κέρκυρας και την στοίχιση επί αυτών όλων των πληροφοριών που ελήφθησαν από τα παραπάνω συγγράμματα και τις αναγνωρίσεις.

1o ΤΜΗΜΑ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ ΖΕΥΞΗΣ ΤΟΥ ΣΤΕΝΟΥ ΤΗΣ ΚΑΣΣΙΟΠΗΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

<<… Για το νησί αυτό ο μακαρίτης ο Κεμάλ Ρεΐς έλεγε πάντοτε το εξής: Οι Eνετοί έχουν δυο μάτια το αριστερό είναι η Μεθώνη και το δεξί το νησί αυτό, οι Κορφοί. Και ο μακαρίτης σουλτάνος Μπαγιαζίτ έλεγε το ίδιο πράγμα. Για την κατάκτηση της εξεστράτευσε από ξηρά και από θάλασσα, επειδή όμως καθυστέρησε στην Ισταμπούλ, πέρασε η κατάλληλη εποχή, και οι άνεμοι τους πήγαιναν από δω κι από κει, έτσι αναγκάστηκε να καταφύγει στη Ναύπακτο…… Ένα ακρωτήρι απέχει από την ακτή της Ρούμελης ενάμισι μίλι. Είναι δυνατόν να κατασκευαστεί γέφυρα με πλοία και να περάσουν το στρατό στο νησί…>>

1^ο Πορτολάνος του Πιρί Ρεΐς «Το βιβλίο της Θάλασσας» του 1521.

Αυτά αναφέρονται στο 1^ο Πορτολάνο του Τούρκου ναυάρχου και χαρτογράφου Πίρι Ρέις που εκδόθηκε το 1521 και αφορά τη γεφύρωση του βόρειου στενού στο θαλάσσιο κανάλι της Κέρκυρας. Δηλαδή στο στενό της Κασσιώπης. Αλλά και στο 2^ο Πορτολάνο του ίδιου χαρτογράφου που εκδόθηκε το 1526 αναφέρονται τα ίδια που αφορούν τη γεφύρωση του στενού.

<<…Το κάστρο αυτό (εννοεί των Κορυφών) απέχει έξι μίλια από την ακτή της Ρούμελης αλλά σε απόσταση δεκαοχτώ μιλίων υπάρχει ένα ακρωτήριο στο νησί, που βλέπει κατά τη στεριά και η απόσταση από την ακτή της Ρούμελης δεν είναι παρά ένα μίλι και μισό. Μπορεί κανείς να φτιάξει μία γέφυρα με βάρκες και να περάσει απ’ αυτήν στρατιώτες…>>

Ένα δελτίο πληροφοριών του Βενετού πρεσβευτή στη Κωνσταντινούπολη με ημερομηνία 01 Οκτ 1523 αναφέρει για το ίδιο θέμα:

<<…οι Τούρκοι έχουν σκοπό να φτιάξουν γέφυρα από την ‘ Ηπειρο μέχρι την Κέρκυρα και για το σκοπό αυτό έχουν παραγγελθεί 10.000 σκαπανείς, απ’ αυτούς που φτιάνουν μίνες και αποκαλούνται λαγουμιτζήδες. Από την Αδριανούπολη έχουν παραγγελθεί 10.000 καλάθια για μεταφορά χώματος. Ακόμη παραγγέλθηκαν 40.000 βαρέλια νερού και συγκεντρώθηκε στρατός (35.000 από την Ελλάδα και 35.000 από την Ανατολή)>>.

Το καλοκαίρι του 1716 οι πληροφορίες που έχουμε σχετικά με το εν λόγω εγχείρημα και τη προετοιμασία του, είναι από τις αναφορές των μυστικών πρακτόρων και πληροφοριοδοτών των Ενετών που βρίσκονταν ή στάλθηκαν στην απέναντι ακτή και στην ηπειρωτική ενδοχώρα.

Ειδικότερα οι μυστικοί πράκτορες με ειδική αποστολή Καρανίκος και Μπονέσικος αναφέρουν:

• Ο πρώτος την 15 Ιουν1716 ανέφερε <<…ότι στη Κόπραινα (περιοχή εντός του Αμβρακικού κόλπου 28 χιλιόμετρα ανατολικώς της Πρεβέζης) κατασκευάζονται βάρκες 47 τον αριθμό με 3 πάσα (4,6 μέτρα) φάρδος και 45 πάσα (70 μέτρα) μήκος…>>.

• Ο δεύτερος με την ίδια ημερομηνία ανέφερε <<…οι βάρκες που κατασκευάζονται στη Πρέβεζα προορίζονται να σχηματίσουν μία γέφυρα στο στενό. Σκοπεύουν να τις κρατήσουν ενωμένες με άγκυρες και αλυσίδες>>.

Άλλοι πράκτορες των Ενετών ΄΄εν υπνώσει΄΄ στην απέναντι ηπειρωτική ακτή (ως corrispondenti-ανταποκριτές αναφέρονται) και ταξιδιώτες αναφέρουν:

• Την 20 Ιουνίου 1716 ανέφερε << Τις βάρκες τις κρατάν στην Πρέβεζα και λένε να τις περάσουν άκρη-άκρη στη στεριά ως το Στενό, για να περάσει ο στρατός, κι αυτό δεν είναι ψέμα γιατί ήμουν ο ίδιος εκεί και τα είδα με τα ίδια μου τα μάτια >>.

• Την 24 Ιουνίου 1716 ανέφερε <<…έχουν βάρκες, πολλούς δοκούς που πριόνισαν στο ποτάμι του Βουθρωτού και τρείς χιλιάδες στύλους σιδερένιους για να κάνουν μια γέφυρα στο στενό…>>.

• Την 24 Ιουνίου 1716 ανέφερε <<…για μια τεράστια αλυσίδα σαν άγκυρα βασέλου μακριά από εδώ ως το νησί του Βίδο (εννοεί απόσταση 1500 μέτρα περίπου όσο Παλαιό Φρούριο-Βίδο) φτιαγμένη από κρίκους.…θα φέρουν άλλες τρείς όμοιες για να τις χρησιμοποιήσουν οι Τούρκοι….στο Στενό>>. Δηλαδή αλυσίδα κατάλληλη για αγκύρωση ή πρόσδεση συνολικού μήκους 6000 μέτρων περίπου.

Τα παραπάνω τα ανέφεραν πράκτορες από το βενετικό <<κανάλι>> πληροφοριών. Εκείνο που προξενεί εντύπωση είναι ότι ίδιες πληροφορίες φαίνεται να έχουν φθάσει και από το αυστριακό <<κανάλι>> πληροφοριών. Την 08 Απριλίου 1716 γράφει ο Αρχιστράτηγος των αυστριακών Πρίγκιπας Ευγένιος της Σαβοΐας στον Στρατάρχη Σχολεμβούργο <<…Οι άπιστοι(εννοεί οι Τούρκοι) θα προσπαθήσουν να περάσουν σε αυτό το νησί από το στενό και τον μικρό ύφαλο που λέγεται Σέρπα γι’αυτό το σκοπό πρέπει να έχουν ετοιμάσει μεγάλο αριθμό από πλωτά μέσα με επίπεδες καρίνες για να τα χρησιμο­ποιήσουν στη μεταφορά τους. Δεν αμφιβάλλω ότι εσείς θα χαλάσετε τα σχέδια τους σχετικά με αυτό τον ύφαλο, καταλαμβάνοντας όλους τους δρόμους και όλες τις προσβάσεις για να τους αμφισβητήσετε κατόπιν το έδαφος…>> (Journal Σχολεμβούργου στο Γ.Αθανάσαινα-Το Ασέδιο των Κορυφών σελ 106).Ο ύφαλος Σέρπα βρίσκεται στο στενό της Κασσιόπης. Ο Ευγένιος της Σαβοίας εδώ δίνει όχι μόνο πληροφορίες για το πιθανό εγχείρημα των Οθωμανών αλλά και οδηγίες πως θα μπορούσε να εμποδισθεί αυτό το επιχείρημα, αναφέροντας για απαγόρευση δρόμων και προσβάσεων. Αυτό θα το δούμε στη συνέχεια.

Πάντως όλες οι πληροφορίες συνέκλιναν στην εκτίμηση ότι οι Οθωμανοί είχαν ως επιλογή, στην προσπάθεια τους για κατάληψη των Κορυφών, και την διαπεραίωση στρατευμάτων και πολεμικού υλικού με ζεύξη του θαλασσίου στενού της Κασσιόπης.

2^ο ΤΜΗΜΑ

ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΣΤΕΝΟΥ- IΣΤΟΡΙΚΟΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ

Η νήσος Κέρκυρα χαρακτηρίζεται από την εναλλαγή της διαμερισμάτωσης από βορρά προς νότο. Βορειοανατολικά δεσπόζει ο ορεινός όγκος του Παντοκράτορα(911μ.) με τις απότομες νότιες και ανατολικές καταπτώσεις που περιορίζουν τις οδεύσεις που ελίσσονται επί αυτών. Δυτικά του Παντοκράτορα αποσπάται ένας ορεινός βραχίονας μέχρι τη απότομη δυτική ακτή των Λακώνων(Ηρακλής-507μ.) διαχωρίζοντας τη παράκτια βόρεια Κέρκυρα από τη κεντρική. Η επικοινωνία μεταξύ βόρειας και κεντρικής Κέρκυρας γίνεται μέσω των υποχρεωτικών διαβάσεων Σπαρτίλα, Σωκρακίου και Σκριπερού (Τρουμπέτα) οι οποίες κατά τις αρχές του 18^ου αιώνα εξυπηρετούνταν κατά βάση από ημιονικούς δρόμους (αλογόστρατες) ή ατραπούς επί των ιχνών περίπου που σήμερα ελίσσονται στα κρίσιμα σημεία οι αυτοκινητόδρομοι. Στις δύο πρώτες διαβάσεις, στις μοναδικές οδεύσεις που τις εξυπηρετούν(ακόμα και στις ημιονικές του 18^ου αιώνα) υπάρχουν σημεία τα οποία υπόκεινται σε καταστροφές που δεν είναι δυνατόν να παρακαμφθούν. Το εδαφικό διαμέρισμα της κεντρικής Κέρκυρας είναι λοφώδες που διακόπτεται από πεδινά τμήματα. Το οδικό δίκτυο στο πεδινό τμήμα το 18^ο αιώνα ήταν σε σχετικά καλύτερη κατάσταση. Σε αυτό το διαμέρισμα υπήρχε-και υπάρχει ακόμη-η πρωτεύουσα του νησιού. Οι δυτικές ακτές του κεντρικού εδαφικού διαμερίσματος είναι πολύ απότομες και ορίζονται από τη σειρά των δυτικών απότομων καταπτώσεων των υψωμάτων Λιαπάδων (265μ)- Κουρκουλί Μάρμαρου (368μ)- Τζαμάρου Ερμόνων (315μ)- Αγίου Γεωργίου Βάτου (390μ)- Πέλεκα(252μ)- Μεροβίγλα Σιναράδων (256μ). Οι ανατολικές ακτές του κεντρικού διαμερίσματος είναι ομαλές. Η περιοχή αυτή διαχωρίζεται από τη νότια Κέρκυρα με την ορεινή γραμμή Σταυρός Μπενίτσας (460μ)- Άγιοι Δέκα(576μ.)- Άγιος Παντελεήμων Γαρούνα(462μ) σχηματίζοντας τις διαβάσεις Σταυρού και Άνω Γαρούνα. Νοτίως της γραμμής αυτής απλώνεται το λοφώδες εδαφικό διαμέρισμα της νότιας Κέρκυρας-Λευκίμμης με ομαλές ακτές στο νοτιοανατολικό άκρο του. Η χαρακτηριστική πλούσια βλάστηση που υπάρχει τώρα στη Κέρκυρα στις λοφώδεις, πεδινές και ημιορεινές περιοχές, υπήρχε και κατά τον 18^ο αιώνα. Ήδη από τον προηγούμενο αιώνα η επιδότηση της καλλιέργειας της ελιάς από τη Βενετική πολιτεία είχε δώσει τους γνωστούς μέχρι τις μέρες μας δαιδαλώδεις ελαιώνες που μαζί με τους χαρακτηριστικούς κυπαρισσώνες στα όρια των ελαιώνων, τα αειθαλή δένδρα, τους αμπελώνες και τους διάσπαρτους χέρσους λόγγους ήταν αυτά που προσέδιδαν ευχερή απόκρυψη από παρατήρηση και δυσχέραναν τη κίνηση ενός τακτικού στρατεύματος. Εκείνο που διαφοροποιούσε τη κατάσταση σε σχέση με σήμερα ήταν η απουσία κατοικημένων τόπων επί των ακτών. Για το φόβο των πειρατών, που είχαν γίνει μάστιγα για τη Μεσόγειο μέχρι και το 19^ο αιώνα, όλοι οι κατοικημένοι τόποι βρίσκονταν είτε σε πλαγιές αθέατες από τη θάλασσα κατά κύριο λόγο λογγοσκέπαστες, είτε σε δύσβατα μέρη σε υψηλό υψόμετρο (Παντοκράτορα-Αγίων Δέκα- Αγίου Ματθαίου-Χλωμού-Λακώνων-Γαρούνα). Στις ακτές υπήρχαν μόνο υποστατικά ψαράδων.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό ήταν η απουσία οδικού δικτύου ικανού να διευκολύνει την ανάπτυξη ενός μεγάλου στρατεύματος. Μπορεί το πεζικό και εν μέρει το ιππικό να κινούνταν επί ατραπών και ημιονικών οδών, αλλά το πυροβολικό και τα υποζύγια-άμαξες της επιμελητείας απαιτούσαν συνεκτικούς καρόδρομους-υποστυλώσεις και γεφύρια στα ρέματα και στους ποταμούς. Ιδίως το πολιορκητικό βαρύ πυροβολικό και τα οβιδοβόλα της εποχής ήταν τρομερά δυσκίνητα και δύσκαμπτα κατά τη μεταφορά τους και κατά τη λύση-αρμολόγηση-τάξη προς πυροβόληση. Σε αντίθεση με τη πολιορκία της Βιέννης (1683) που οι Τούρκοι δεν χρησιμοποίησαν βαρύ πολιορκητικό πυροβολικό, στη Κερκυρα αποβίβασαν και χρησιμοποίησαν σε μεγάλο βαθμό. Το βαρύ πολιορκητικό πυροβολικό (μακριά κάνη) που χρησιμοποιήθηκε στη πολιορκία της Κέρκυρας το καλοκαίρι του 1716 και τάχθηκε στα δεσπόζοντα εδάφη με εξαιρετικά πεδία βολής και παρατήρησης του λόφου των Ελαιών, της Αγίας Ελεούσας και του λόφου Κογεβίνα ήταν των 50(23 κιλά) και 60 λιβρών (28 κιλά) τα βλήματα για τις μακρινές βολές (Journal Σχολεμβούργου).

Ενώ για τις κοντινές επισκηπτικές βολές χρησιμοποιήθηκαν όβιδοβόλα (κοντύτερη κάνη) με βλήματα των 500(226 κιλά), 300(136 κιλά) και 100 λιβρών(αναφορά υπ΄αριθμ 15 του Γενικού Προβλέπη Λορεντάν προς Δόγη Βενετίας την 22 Αυγούστου 1716). Ένα τέτοιο πυροβόλο ή οβιδοβόλο μαζί με τον κιλλίβαντα και τα παρελκόμενά του ζύγιζε μέχρι και 4 τόνους (Το πυροβολικό μάχης από τον 15^ο μέχρι τον 20^ο αιώνα-Γ.Μοσχάκης-Πολεμικές Σελίδες-Αθήνα 2007). Επίσης υπήρχαν και κολομπρίνες από 20 μέχρι 50 λίμπρες βλήματα. Το ορειβατικό ή πεδινό πυροβολικό συνοδείας που λύετο και μπορούσε να μεταφερθεί επί ημιόνων σε ατραπούς ή ημιονικούς δρόμους εξελίχθηκε πολύ μεταγενέστερα(τέλη 19^ου αρχές 20^ου αιώνα) και μάλιστα συνέβαλε στη σχεδίαση σε αυτό ο Αντισυνταγματάρχης το 1904 και μετέπειτα επιτελάρχης της Στρατιάς Θεσσαλίας κατά τους νικηφόρους Βαλκανικούς πολέμους Παναγιώτης Δαγκλής (υπόδ. Σνάϊντερ-Δαγκλή).Το ίδιο ίσχυε και για τη μεταφορά των απαιτούμενων πυρομαχικών και τα υποζύγια της επιμελητείας που μετέφεραν τρόφιμα, νομή, νερό και πολιορκητικά εργαλεία. Τα πυροβόλα του 17^ου αιώνα μεταφέρονταν πάντα από κερασφόρα υποζύγια και άμαξες(αραμπά τουρκ) που απαιτούσαν κατ΄ελάχιστο 3 μέτρα πλάτους ομαλό και συνεκτικό καρόδρομο. Ένα πυροβόλο ή οβιδοβόλο από τα προαναφερθέντα μαζί με τα πυρομαχικά μιας ημέρας βολών απαιτούσε για την μεταφορά του τουλάχιστον δύο κερασφόρα υποζύγια. Το ότι βρέθηκαν ως λάφυρα, μετά την αποχώρηση των Τούρκων από τη Κέρκυρα εκείνο το καλοκαίρι του 1716, 300 έως 400 βουβάλια δεν πρέπει να θεωρείται καθόλου υπερβολικό (Γ.Αθανάσαινα-Το Ασέδιο των Κορυφών-επιστολή Ανωνύμου Γάλλου-σελ438-Μακεδονικές Εκδόσεις 2001 και τούρκος ιστοριογράφος Ρασίδ).

Ως δεδομένο εποχής για τους δρόμους που απαιτούνταν να υπάρχουν για αυτά τα υποζύγια και τις άμαξες που έσερναν, έχουμε ένα παρόμοιο καρόδρομο που κατασκευάσθηκε εκείνη την άνοιξη του 1716 στην ηπειρωτική ενδοχώρα (απομεινάρια υπήρχαν στο Χάνι Βρυσούλας-Θεσπρωτίας) προκειμένου τα πολιορκητικά πυροβόλα να μεταφερθούν από την ηπειρωτική ενδοχώρα στην ακτή προς θαλάσσια διαπεραίωση στη Κέρκυρα (Γ.Αθανάσαινα-Το Ασέδιο των Κορυφών σελ.182-Μακεδονικές Εκδόσεις 2001). Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η Οθωμανική Στρατιά που αποβιβάσθηκε στη Κέρκυρα εκείνο το καλοκαίρι του 1716 ήταν δέσμια των καλών και συνεκτικών δρομολογίων. Στις ορεινές περιοχές του νησιού περιορίζονταν τέτοιοι δρόμοι στο ελάχιστο αλλά και στο γεωγραφικό διαμέρισμα της λοφώδους και πεδινής Μέσης Κέρκυρας- όπου αυτοί υπήρχαν- χρειάσθηκαν το καλοκαίρι του 1716 διευθέτηση (Ύψος- Γουβιά- Ποταμός- Εβροπούλοι- Αληπούτζα- Κεφαλομάντουκο- Αγία Ελεούσα – Κουλίνα). <<…Τέτοιες όμως επιχειρήσεις, καθώς και το άνοιγμα των δρόμων στο οποίο χρησιμοποιούν τους χωρικούς εκείνους που υποτάχτηκαν, και η απασχόληση προσωπικά του ίδιου του Σερασκέρη και άλλων Πασάδων είναι άμεσα σημεία που δείχνουν ότι πρόκειται για προετοιμασίες για εξαπόλυση επίθεσης κατά της τοποθεσίας…>> (αναφορά υπ΄αριθμ 11 του Γενικού Προβλέπη Λορεντάν προς Δόγη Βενετίας την 21 Ιουλίου 1716). Είναι δεδομένο ότι ενώ τα πρώτα τμήματα των Οθωμανών αποβιβάστηκαν στο Πυργί-Υψο και ακολούθως στα Γουβιά-Κοντόκαλι την 08 Ιουλίου, τελικά την 28 Ιουλίου κατόρθωσε το βαρύ πολιορκητικό πυροβολικό να ρίξει τη πρώτη βολή από το Κεφαλομάντουκο (λόφος Ελαιών) εναντίον της πόλης και της νησίδας Βίδο (Journal Σχολεμβούργου). Δηλαδή χρειάσθηκε χρόνος 20 ημερών για διευθετήσεις δρομολογίων και μεταφοράς-αρμολόγησης-τάξης σε ένα λοφώδες και σχετικά ομαλό έδαφος απόστασης 15 περίπου χιλιομέτρων. Συνεπώς σε οιανδήποτε ακτή και αν αποβιβάζονταν κάποιο τακτικό στράτευμα ικανού αριθμού θα έπρεπε να διευθετήσει δρομολόγια προκειμένου να αχθεί στη Χώρα και στη συνέχεια να αναπτυχθεί. Στη κεντρική Κέρκυρα και κυρίως στη Χώρα βρίσκονταν τον 18^ο αιώνα –αλλά ακόμα και σήμερα- οι ζωτικοί χώροι όλου του νησιού με τις σημαντικότερες εγκαταστάσεις. Επομένως όλες οι ακτές στα Βόρεια και Δυτικά της νήσου έπρεπε να αποκλεισθούν για απόβαση όγκου στρατεύματος και προσφέρονταν μόνο για παραπλανητικές, δευτερεύουσες, υποβοηθητικές ή καταδρομικές ενέργειες μικρής δύναμης. Τέτοιες καταδρομικές ενέργειες εκείνη την εποχή ήταν οι πειρατικές επιδρομές από τις οποίες υπέφερε η Κερκυραϊκή ύπαιθρος.

Απόβαση μεγάλου όγκου στρατεύματος με πολιορκητικό πυροβολικό και υποζύγια-άμαξες επιμελητείας, ήταν δυνατόν να γίνει στην ανατολική ακτή και μάλιστα εκεί που στην ενδοχώρα δεν θα συναντούσαν ορεινό έδαφος προκειμένου να αχθούν με ευχέρεια στους ζωτικούς χώρους της κεντρικής Κέρκυρας. Με βάση αυτά πιθανές ακτές που προσφέρονταν για απόβαση και ευχερή ανάπτυξη ικανού αριθμού στρατευμάτων ήταν:

• πρωτίστως η ακτή Γουβιά (Γκοβίνο)-Κοντόκαλι

• δευτερευόντως η ακτή Ύψος-Δαφνίλα και

• τέλος η ακτή κόλπου Λευκίμμης-Παραποταμιάς

Οι Ζωτικοί Χώροι της νήσου Κέρκυρας κατά τις αρχές του 18^ου αιώνα βρίσκονταν στη κεντρική Κέρκυρα και ήταν κατά σειρά σπουδαιότητας (χάρτης 1 και σκαρίφημα 1):

• Ο πολεμικός ναύσταθμος στο Μανδράκι σε συνδυασμό με το Παλαιό Φρούριο (η βυζαντινή Κορυφώ). Αν η Βενετία έχανε το Μανδράκι όχι μόνο θα χάνονταν η Κέρκυρα αλλά καμία άλλη κτίσή της στο Λεβάντε θα μπορούσε να κρατηθεί ή να ανακτηθεί (Βόνιτσα- Πάργα- Βουθρωτός- Παξοί- Κεφαλληνία- Λευκάδα- Τσιρίγο). Επιπλέον θα ακρωτηριάζονταν η Βενετία μη δυνάμενη πλέον να ελέγξει τις θαλάσσιες εμπορικές οδούς στην Ανατολή και θα περιορίζονταν ψηλά στο κόλπο της στη Βόρεια Αδριατική. Το Παλαιό Φρούριο διαχωρίζονταν από τη ξηρά με βαθιά υδάτινη τάφρο, είχε οχυρωθεί για περιμετρική άμυνα και περιελάμβανε εγκαταστάσεις επιμελητείας (δεξαμενές – σιταποθήκες – αποθήκες πυρομαχικών, τροφίμων κλπ) όπως και ένα μεγάλο μέρος της διοικητικής δραστηριότητας του νησιού.

  

• Το Μπόργο (κατοικημένος τόπος) όπου στο τέλος του 16^ου αιώνα είχε τειχισθεί και μόνιμα οχυρωθεί από ξηρά και θάλασσα περιμετρικά, σε συνδυασμό με το εμπορικό λιμάνι της Σπηλιάς. Καθόλη τη διάρκεια του 17^ου αιώνα είχε ενισχυθεί σε βάθος(προ του μετώπου δηλαδή) από τη ξηρά με επιπλέον έργα οχύρωσης έτσι ώστε να απαιτούνται διαδοχικές προσπάθειες εκ μέρους του επιτιθεμένου για τη διάρρηξη, τη διάσπαση της τοποθεσίας και την κατάληψη του Μπόργου. Η Κέρκυρα θεωρούνταν για τα δεδομένα του 17^ου,18^ου και μέχρι τις αρχές του 19^ου αιώνος ως υπόδειγμα εφαρμογής της τότε σύγχρονης οχυρωματικής τέχνης. Επηρεάζονταν σοβαρά από τη κατοχή της νησίδα Βίδο. Πλην όμως στα χρόνια που μεσολάβησαν μετά τον πέρας του 6^ου Βενετοτουρκικού πολέμου (Ιανουάριος 1699) και μέχρι την έναρξη του 7^ου (Δεκέμβριος 1714) η συντήρηση της οχύρωσης και η αμυντική οργάνωση και προπαρασκευή είχε παραμεληθεί από τη Βενετική πολιτεία <<…το πυροβολικό ήταν εκτός υπηρεσίας και όπως έλειπε η απαραίτητη για τα στηρίγματα των κανονιών ξυλεία, η οποία έπρεπε να έλθει από τη Βενετία, δεν υπήρχε πιθανότητα ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στις προσεχείς επιχειρήσεις. Υπήρχαν ελάχιστοι αξιωματικοί του Πυροβολικού και σχεδόν κανείς του Μηχανικού…..η οχυρή τοποθεσία της Κέρκυρας βρισκόταν σε οικτρή κατάσταση, με τα διάφορα σημεία της ορατά και βαλλόμενα από τα γύρω υψώματα, ενώ η περίμετρο της ήταν ανοικτή σε δέκα σημεία και χωρίς πύλες>>. (1^η εκτίμηση Σχολεμβούργου Φεβρουαρίου 1716 για τη κατάσταση προσωπικού, υλικού και οχύρωσης στη Κέρκυρα-Reflexions στο Γ.Αθανάσαινα-Το Ασέδιο των Κορυφών σελ 104). Εκεί συγκεντρώνονταν η οικονομική, η κοινωνική, εν μέρει η διοικητική δραστηριότητα της πόλης (Χώρας κατά τις πηγές της εποχής εκείνης) αλλά και του νησιού γενικότερα. Επιπλέον διέθετε κάποιες εγκαταστάσεις επιμελητείας.

• Τα σημεία υδροληψίας του Ενετικού στόλου και άλλων συμμαχικών πλοίων στη Μπενίτσα-Άγιος Ιωάννης Περιστερών. Στη πολιορκία του 1716 από αυτές τις ίδιες πηγές ανεφοδιάζετο και η Χώρα λόγω των αυξημένων αναγκών εξ΄αιτίας του θέρους και της συσσώρευσης προσφύγων της υπαίθρου εντός των τειχών. Εξασφαλίσθηκαν δε χάρις στην έγκαιρη επέμβαση εντόπιων ευγενών και χωρικών της Νότιας Κέρκυρας(αποσπάσματα Γουλελιού, Καποδίστρια, Γιουστινιάνη, Πανδή, Ιερέων Λευκίμμης). Ο συντονιστής μεταφοράς νερού ανεφοδιασμού της Χώρας ήταν ο κόμης Μάρκος Θεοτόκης. (Λαυρέντιου Βροκίνη- Περί των ετησίως τελουμένων εν Κερκύρα λιτανειών του Αγίου Σπυρίδωνος και της εν έτει 1716 πολιορκίας της Κερκύρας-Κέρκυρα 1909).

• Ο χώρος επισκευής και συντήρησης του Ενετικού στόλου (νεώριον) στα Γουβιά .Το νεώριον Γουβιών ήταν εντελώς ακάλυπτο από τη ξηρά από κάποια φυσική ή τεχνητή γραμμή άμυνας και η εξασφάλισή του βασίζετο στη κυριαρχία του Ενετικού στόλου στη θαλάσσια περιοχή στο κανάλι της Κέρκυρας. Το κανάλι της Κέρκυρας είναι ο θαλάσσιος χώρος ανατολικά της νήσου που ορίζεται προς βορρά από το στενό της Κασσιόπης ή Σέρπας, προς νότο από το στενό της Λευκίμμης και ανατολικά από την Ηπειρωτική ακτή.

Το βόρειο θαλάσσιο στενό της Κέρκυρας στο οποίο αναφέρεται ο Πίρι Ρέις και υπήρχαν οι ενδείξεις ότι ετοιμάζεται η ζεύξή του το καλοκαίρι του 1716 σχηματίζεται στο πιο στενό σημείο από το ακρωτήρι Αγίου Στεφάνου και την απέναντι ηπειρωτική ακτή εγγύς του χωριού Εξαμίλι (ακρωτήριο Ksamil).Έχει μήκος 1,1 ναυτικά μίλια(2.050 μέτρα).Το μέγιστο βάθος φθάνει μέχρι τα 53 περίπου μέτρα. Οι ακτές ένθεν και ένθεν αποτελούνται από πετρώδες ή βραχώδες συνεκτικό έδαφος που επιτρέπει ασφαλή πάκτωση στύλων και αγκύρωση πλωτών σχεδίων και κατασκευών. Ενδιάμεσα σε μια απόσταση 400 μέτρων από τη κερκυραϊκή ακτή υπάρχει ο ύφαλος Σέρπα που διευκολύνει την αγκύρωση και μεγαλύτερη σταθερότητα μιας πλωτής ζεύξης του στενού της Κασσιόπης. Στην κερκυραϊκή ενδοχώρα πέριξ του Αγίου Στεφάνου, υπάρχει μία περιοχή 5 περίπου τετραγωνικών χιλιομέτρων λοφώδης (Λεοντάρι-Αβλάκι-Άγιος Στέφανος-Ερημίτης) που επιτρέπει περιορισμένη ανάπτυξη όγκου προσωπικού και μεταφορικών. Η περιοχή αυτή συσφίγγεται ανάμεσα στη θάλασσα και στις ανατολικές απότομες καταπτώσεις του όρους Παντοκράτορα. Από την παραπάνω περιοχή ξεκινούν δύο προσβάσεις (είναι οι πιθανές προσβάσεις που αναφέρει ο Ευγένιος της Σαβοΐας και στις οποίες δίνει οδηγίες στο Σχολεμβούργο να τις απαγορεύσει).

• Η μία κατά μήκος των βόρειων ακτών του νησιού (κατεύθυνση Κασσιώπη-Απραός-Αχαράβη-Ρόδα-Σιδάρι) η οποία δεν οδηγεί σε κάποιο ζωτικό χώρο του νησιού, αλλά στην απομονωμένη από τη κεντρική Κέρκυρα, βόρεια παράκτια Κέρκυρα.

• Η άλλη οδηγεί προς τους ζωτικούς χώρους της κεντρικής Κέρκυρας (κατεύθυνση Αγνιτσίνι-Γιμάρι-Νησάκι-Μπαρμπάτι-Πυργί-Ύψος-Γουβιά-Ποταμός-πόλις Κέρκυρας). Από τη περιοχή του Ύψου και μέχρι τη πόλη είναι αυτή η ίδια πρόσβαση που ακολούθησε το καλοκαίρι του 1716 ο τούρκος Σερασκέρης για να προωθήσει το προσωπικό, τα πυροβόλα, το πολιορκητικό υλικό και την επιμελητεία του έτσι ώστε να περισφίξει (controvallazione κατά την ορολογία της εποχής) και πολιορκήσει τη Χώρα. Αυτή παρουσιάζει ενδιαφέρον σε σχέση με τη πρώτη, καθόσον οδηγεί στους ζωτικούς χώρους της Κέρκυρας. Η πρόσβαση αυτή εξυπηρετείται σήμερα από ασφαλτόστρωτη δημόσια οδό που αναπτύσσεται όπως παρακάτω:

  

• Μέχρι τη περιοχή Πυργί ελίσσεται σε μια απόσταση 18 περίπου χιλιομέτρων στις λίαν απότομες νότιες καταπτώσεις του όρους Παντοκράτορα (περιοχή Μεγάλου Κρημνού). Κατά τις αρχές του 18 αιώνα δεν υφίστατο καροποίητο δρομολόγιο που να εξυπηρετούσε μεταφορές μεγάλου όγκου. Ακόμα και αν διανοίγετο τέτοιο σε πολλά σημεία θα υπόκειτο σε καταστροφές που δεν θα ήταν δυνατόν να παρακαμφθούν. Βέβαια κατά τον 18 αιώνα δεν είχε ανακαλυφθεί ακόμη η εύχρηστη δυναμίτιδα(ΤΝΤ)με τα εντυπωσιακά αποτελέσματα ανατινάξεως και καταστροφής λόγω του δημιουργούμενου ωστικού κύματος. Καταστροφές, ανατινάξεις και υπονομεύσεις σε κάποιο βαθμό γίνονταν με τη χρήση της προωθητικής πυρίτιδας. Έχουμε το δεδομένο εκείνης της περιόδου στην πολιορκία της Βιέννης το 1683 (και σε μικρότερο βαθμό κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Κέρκυρας το 1716) τη προσπάθεια των τούρκων λαγουμιτζήδων ή μιναδόρων (το μηχανικό του στρατού της εποχής) να υπονομεύσουν τα τείχη της οχυρωμένης τοποθεσίας και με τη χρήση πυρίτιδας να επιτύχουν την ανατίναξη και τη κατάρρευση τους. Επιπρόσθετα άλλη μέθοδος αποκλεισμού και απαγόρευσης δρομολογίων ήταν η ρίψη βράχων από ενεδρευτικά τμήματα κυρίως σε στενωπούς, κλεισώρειες και απότομες κλιτύς. Καθόλο το μήκος του παραπάνω δρομολογίου υπάρχουν πολλά τέτοια σημεία που προσφέρονται για δολιοφθορές και ενέργεια ενεδρευόντων τμημάτων. Στη πολιορκία της Κέρκυρας εκείνο το καλοκαίρι του 1716 και παρά τον αποκλεισμό από τη ξηρά που έγινε ακόμα στενότερος με τη πτώση της γραμμής Αβράμι-Σαρόκο-Σωτήρας υπήρχε πολλαπλή δράση τέτοιων ενεδρών και καταδρομικών ενετικών τμημάτων που απαρτίζονταν εξ΄ολοκλήρου από ντόπιους στρατοσύλεκτους. <<…έστειλαν(εννοεί οι Βενετοί) και πολλούς παρτιζάνους (άτακτους) προς τον Ύψο με αποσπάσματα καθώς και μεταμφιεσμένους που μίλαγαν στην εντέλεια τουρκικά, για να προσπαθήσουν να γλιστρήσουν ανάμεσα τους (εννοεί ανάμεσα στις τούρκικες γραμμές) …>>(Journal mss Cicogna) και << …Την περασμένη νύχτα στήσαμε με τους ανθρώπους μας ενέδρα στο πρώτο βουναλάκι πέρα από το προάστιο Μαντούκι…>>(αναφορά παπά-Σταματέλου Τσουκιά και καπετάν Διαμαντή Μακρή στον Γενικό Προνοητή Λορεντάν την 24 Ιουλίου 1716 στο Γ.Αθανάσαινα Το Ασέδιο των Κορυφών σελ301). Η κίνηση επί της πρόσβασης ιδίως από Γιμάρι-Νησάκι-Μπαρμπάτι μέχρι Πυργί επηρεάζεται σοβαρά από τη θάλασσα και προς τούτο απαιτεί σταθερή ασφαλή κάλυψη από τη πλευρά της θάλασσας. Ακόμα και με το βεληνεκές των ναυτικών πυροβόλων της εποχής ήταν δυνατή η προσβολή σε πολλά σημεία του δρομολογίου. Ιδίως στο μέρος που ελίσσεται στη περιοχή του Μεγάλου Κρημνού η προσβολή από τη θάλασσα σε συνδυασμό με καταστροφές ή απαγορεύσεις επί του δρομολογίου και δράση ενεδρευόντων ελαφρών τμημάτων στα κρίσιμα σημεία των νότιων υπωρειών του Παντοκράτορα, δύναται να καταλήξει σε πανωλεθρία για τον μετακινούμενο επί αυτής της πρόσβασης.

• Από τον Πυργί μέχρι τη πόλη της Κέρκυρας αναπτύσσεται σε λοφώδες και τέλος σε αναπεπταμένο έδαφος με συνδυασμό δρομολογίων. Σε αυτό το τμήμα απόστασης 15 χιλιομέτρων περίπου, το καλοκαίρι του 1716 χρειάσθηκε διευθέτηση δρομολογίων 20 ημερών προκειμένου να προωθηθούν τα βαριά πολιορκητικά κανόνια και η επιμελητεία των Οθωμανών. Στις διευθετήσεις δρομολογίων χρησιμοποιήθηκαν και κάτοικοι χωριών κοντά στην ακτή απόβασης που είχαν καταλειφθεί από τους Οθωμανούς. <<…και το άνοιγμα των δρόμων στο οποίο χρησιμοποιούν τους χωρικούς εκείνους που υποτάχτηκαν…>> (αναφορά υπ΄αριθμ 11 του Γενικού Προβλέπη Λορεντάν προς Δόγη την 21 Ιουλίου 1716).

3^ο ΤΜΗΜΑ

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΥΠΟ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ ΤΟ 1716 ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Πριν τη μελέτη της ζεύξης του στενού της Κασσιόπης θα γίνει μία σύντομη κριτική της πολιορκίας της Κέρκυρας το καλοκαίρι του 1716 κάτω από το πρίσμα των διαχρονικών Αρχών του Πολέμου. Θα πρέπει να διευκρινισθεί ότι οι Αρχές του Πολέμου(δηλαδή οι αρχές που διέπουν κάθε στρατιωτική επιχείρηση αλλά και σε αρκετές περιπτώσεις και μία επιχείρηση στο διπλωματικό ή επιχειρηματικό στίβο) έχουν διαχρονική ισχύ. Ισχύουν από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα όσο και αν η τεχνολογία έχει συμβάλλει τα μέγιστα στην εξέλιξη των οπλικών και επικοινωνιακών συστημάτων. Προκειμένου να γίνει τούτο κατανοητό θα αναλυθεί μία από τις Αρχές του Πολέμου, η αρχή Ασφάλεια-Πληροφορίες. Κάθε στράτευμα που κινείται ή σταθμεύει οφείλει ο αρχηγός του να το ασφαλίζει και να γνωρίζει τι συμβαίνει στο μέτωπο στα πλευρά και στα νώτα του. Αυτό στα αρχαία χρόνια υλοποιούνταν με τους έμπειρους και γενναίους ανιχνευτές που μετέδιδαν τις πληροφορίες- τις οποίες αντιλαμβάνονταν εξ΄όψεως -στον αρχηγό με έφιππους αγγελιοφόρους ή και πεζή. Με τη πρόοδο της τεχνολογίας εισήχθησαν τα φωτεινά σήματα (φρυκτωρίες), το μεσαιωνικό μονόφθαλμο κανοκιάλι, ο ενσύρματος τηλέγραφος, ο ασύρματος τηλέγραφος, το μηχανοκίνητο μέσο, η ασύρματη ραδιοτηλετυπία και ραδιοτηλεφωνία, τα αντίστοιχα συστήματα υποκλοπής της ραδιοτηλετυπίας και ραδιοτηλεφωνίας, οι νυκτερινές διόπτρες παρατήρησης, η αεροφωτογραφία, το ραντάρ, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, η δορυφορική εικόνα και φθάσαμε τέλος στον 21^ο αιώνα με τη χρήση των ιπτάμενων μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones) τα οποία θα μεταδώσουν σε πραγματικό χρόνο (real time) έγχρωμη εικόνα και πληροφορία στον αρχηγό. Η αξία της Ασφαλείας-Πληροφοριών δεν μετεβλήθη και αλίμονο στον αρχηγό-κυβερνήτη-διπλωμάτη-διευθύνοντα σύμβουλο που θα την παραβλέψει. Μετεβλήθη όμως και εξελίχθηκε το μέσον με το οποίον θα την υλοποιήσει. Στη πολιορκία της Κέρκυρας από τους Οθωμανούς το καλοκαίρι του 1716 μπορεί να δοθεί ένα ιστορικό παράδειγμα εφαρμογής της παραπάνω αρχής και πως επηρέασε την εξέλιξη της επιχείρησης. Την νύκτα 21/22 Αυγούστου (ν.ή) οι Οθωμανοί κατόρθωσαν να απαγκιστρωθούν, να διακόψουν επαφή και να αποχωρήσουν από τη πόλη της Κέρκυρας έστω και εν αταξία, άνευ ουδεμίας βενετικής όχλησης. Οι Βενετοί αιφνιδιάστηκαν και οι πεζοί εντόπιοι ανιχνευτές κινήθηκαν διστακτικά προ του μετώπου μετά το πρώτο φως της 22 Αυγούστου. Η έλλειψη κάποιου τμήματος ιππικού- κατεξοχήν ανιχνευτικού οργάνου συλλογής πληροφοριών εκείνη την εποχή- δεν επέτρεψε τη ταχεία αναγνώριση των θέσεων και των κινήσεων των Τούρκων. Αποτέλεσμα αυτού ήταν οι Βενετοί να προωθήσουν πεζό τμήμα καταδίωξης όταν οι Τούρκοι είχαν επιβιβασθεί ήδη στα πλοία και αναχωρούσαν από τον όρμο των Γουβιών. Στη σημερινή εποχή των νυκτερινών διοπτρών, του ασυρμάτου, των ραντάρ επιφανείας, των ελικοπτέρων και των drones αυτή η εξέλιξη θα ήταν δύσκολο να συμβεί.

Την 05 Ιουλίου 1716 ο Οθωμανικός στόλος μπαίνει στο κανάλι της Κέρκυρας από το στενό της Κασσιόπης. Οι Βενετοί υπέστησαν τακτικό (τοπικό) αιφνιδιασμό. Έναν ανάλογο αιφνιδιασμό υπέστησαν και οι Ιταλοί πάλι στη Κέρκυρα το μεσονύκτιο της 23/24 Σεπτεμβρίου 1943 από το Απόσπασμα Ντίτμαν της γερμανικής Μεραρχίας Εντελβάις στη λίμνη των Κορισσίων. Με μία διαφορά. Οι Ιταλοί κυριολεκτικά παρέλυσαν, οι Βενετοί αντέδρασαν. Από την άλλη οι Γερμανοί επιτυγχάνοντας αεροπορική υπεροχή κινήθηκαν δραστήρια, οι Τούρκοι εβράδυναν. Η απόβαση και διαπόρθμευση των Οθωμανών γίνεται στις παραλίες Ύψου-Δαφνίλα και Κοντόκαλι-Γουβιών μέσα σε κλίμα πανικού και απελπισίας του άμαχου πληθυσμού της Χώρας και της υπαίθρου που εντείνεται από την απόφαση των Ενετών να αποχωρήσει από το κανάλι της Κέρκυρας η Λιανή Ναυτική Αρμάδα (κωπήλατα πλοία) και μέσω του στενού της Λευκίμμης να διαρρεύσει δυτικά της Κέρκυρας. Εκείνες τις κρίσιμες στιγμές η Βενετία είχε τη τύχη να έχει στην υπηρεσία της δύο ικανούς και καταξιωμένους ηγέτες όπως αποδείχθηκε μετά. Τον Σάξωνα Στρατάρχη Σχολεμβούργο αρχηγό των χερσαίων δυνάμεων της Γαληνοτάτης που στη διάρκεια της πολιορκίας είχε μετατραπεί σε τακτικό (τοπικό) διοικητή της φρουράς Κέρκυρας και τον Αντιναύαρχο Μάρκο Κορνέρ ως διοικητή της Βαριάς Ναυτικής Αρμάδας (ιστιοφόρα πλοία). Ο Κορνέρ την 08 Ιουλίου με μια δυναμική ενέργεια διασπά το ναυτικό αποκλεισμό στο στενό της Κασσιόπης(ναυμαχία της Κασσιόπης) και βάζει τις βάσεις για την μετέπειτα επιτυχία του Σχολεμβούργου επιτυγχάνοντας βασικά δύο πλεονεκτήματα. Αφ΄ενός μεν την ασφάλεια των πλευρών και των νώτων της Χώρας από τη μεριά της θάλασσας, αφ΄ετέρου δε τη τήρηση ανοικτού του στενού της Λευκίμμης. Το νησί της Κέρκυρας μέχρι το τέλος της πολιορκίας δεν υπέστη ναυτικό αποκλεισμό που αποτελεί το κλειδί της επιτυχίας προκειμένου να πετύχει μια αποβατική επιχείρηση. Ο Σχολεμβούργος εκείνες τις πρώτες δύσκολες μέρες του πανικού και της απελπισίας στήριξε τη πλάτη του πάνω στον Αντιναύαρχο Κορνέρ και έριξε όλο το βάρος του στο μέτωπο της ξηράς. Οι Οθωμανοί σχεδόν ανενόχλητοι αποβιβάζονται. Αφού ασφαλίσουν τη περίμετρο σε όλη τη Κεντρική Κέρκυρα (circonvallazione κατά την ορολογία της τότε εποχής) προελαύνουν στη κατεύθυνση Γουβιά- Κοντόκαλι- Ποταμός- Μαντούκι ανατρέποντας τις βενετικές μικροαντιστάσεις και εγκαθιστούν προωθημένα τμήματα (χαρακώματα) στη γραμμή Κεφαλομάντουκο – Αγία Ελεούσα –Κογεβίνα – Κουλίνα με σκοπό τον αποκλεισμό της Χώρας (controvallazione κατά την ορολογία της εποχής). Συγχρόνως δουλεύουν εντατικά ανοίγοντας δρομολόγια για τη προώθηση του πυροβολικού και της επιμελητείας τους.

Ο Σχολεμβούργος με παντελή έλλειψη ταχυκίνητου ιππικού και με τις δυνάμεις να του διατίθενται στάγδην (ποτέ δεν τις είχε διαθέσιμες εν τόπω και χρόνω το σύνολο των 4000 έως 5000 που αναφέρουν κάποιοι) και να αξιολογούνται από τον ίδιο στο 50% μόνο ως αξιόμαχες, αποφάσισε να επιβραδύνει αρχικά τον εχθρό στη προωθημένη αλλά ανοχύρωτη γραμμή λόφος Αβράμη- προάστιο Σαρόκο- λόφος Σωτήρα. <<…Οι στρατιώτες ήταν όλοι κι όλοι 3097, από τους οποίους μόνο οι 2245 θεωρούνταν κατάλληλοι για υπηρεσία, και σ’ αυτούς τους τελευταίους περιλαμβάνονταν και μερικές εκατοντάδες εξασθενημένοι καθώς και πολλοί νέοι στρατιώτες που δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν παρά σαν φρουρά σε κάποια από τις πύλες της πόλης, ώστε τελικά δεν απέμεναν ούτε 1500 αξιόμαχοι άνδρες…>>(εκτίμηση κατάστασης προσωπικού από τον Σχολεμβούργο την 06 Ιουλίου 1716 – journal mss Cicogna στο Γ.Αθανάσαινα-Το Ασέδιο των Κορυφών σελ 275). Παρά τις αντίθετες εισηγήσεις στο πολεμικό συμβούλιο (Consulta) να εγκαταλείψει τα προωθημένα οχυρά και να αμυνθεί στους προμαχώνες ή ακόμα και στα Φρούρια και παρά το πανικό και την απογοήτευση που επικρατούσε, αποφασίζει να δώσει τον αγώνα εμπρός σε διαδοχικές γραμμές για κατατριβή και εξασθένηση των Τούρκων και τελικά δικαιώνεται. Την 19 Αυγούστου 1716 όταν οι Τούρκοι διαρρηγνύουν την οχυρωμένη τοποθεσία στο κερατοειδές του Σκάρπωνα και στο μεσοτείχισμα του Αγίου Αντωνίου έχουν φθάσει συγχρόνως και στο ναδίρ της μαχητικής τους ισχύος. Εκείνη την οριακή στιγμή με μία θυελλώδη αντεπίθεση στην οποία συμμετέχει και η κερκυραϊκή Σινιορία ο κλήρος και ο λαός που μπορεί να κρατήσει όπλο (Λαυρέντιου Βροκίνη- Περί των ετησίως τελουμένων εν Κερκύρα λιτανειών του Αγίου Σπυρίδωνος και της εν έτει 1716 πολιορκίας της Κερκύρας-Κέρκυρα 1909),ο Σχολεμβούργος καταστρέφει ολοσχερώς την εισχωρήσασα δύναμη και διαλύει οριστικά την ελπίδα των Τούρκων για κατάληψη των Κορυφών.

Οι Οθωμανοί από τη πλευρά τους βλέποντας το μάταιο του αγώνα με όλα τα τακτικά πλεονεκτήματα να στρέφονται υπέρ των Βενετών, το Φθινόπωρο να πλησιάζει, να απομειώνεται το προσωπικό χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα και στο Αυστροτουρκικό μέτωπο (Πετροβαραντίν) να γνωρίζουν συντριπτική ήττα από τον Ευγένιο της Σαβοίας, αποφασίζουν να αποχωρήσουν από τη Κέρκυρα. Η αδράνεια των Βενετών θα επιτρέψει την απαγκίστρωση και αποχώρηση των εν διαλύσει ευρισκομένων οθωμανικών στρατευμάτων και την αποχώρηση του στόλου τους χωρίς να ριφθεί ούτε ένας πυροβολισμός εκ μέρους του βενετικού στόλου. Ο Γενικός Προβλέπτης της Θάλασσας και Στρατηγικός Διοικητής Ιονίου Πελάγους Αρχιναύαρχος Ανδρέα Πιζάνι (είχε υπο τις διαταγές του όλο το στόλο και τον Σχολεμβούργο με όλες τις επίγειες δυνάμεις) αποδείχθηκε άτολμος και κατώτερος των περιστάσεων. Ο βενετικός στόλος (βαριά αρμάδα, λιανή αρμάδα και άλλα 19 συμμαχικά πλοία) που συγκεντρώθηκε στη Κέρκυρα από την 18 Ιουλίου δεν προέβει σε καμία σοβαρή επιθετική ενέργεια ούτε κατά τη διάρκεια της συνεχούς διαπόρθμευσης ούτε κατά τη διάρκεια της αποχώρησης. Έτσι χάθηκε η ευκαιρία για μία στρατηγική νίκη των Βενετών ιδίως στην εν αταξία αποχώρησή των Οθωμανών. <<Εν τούτοις ούτε η βαριά ούτε η λιανή αρμάδα μας εκμεταλλεύτηκαν αυτή την ημέρα, ούτε τον ευνοϊκό άνεμο ούτε τη σύγχυση στην οποία βρίσκονταν οι Τούρκοι εξαιτίας της βιαστικής αποχώρησης τους από το νησί….. Ίσως για πολύ καιρό δεν θα ξαναβρεθεί παρόμοια ευκαιρία να κατaστραφεί ένας ολόκληρος στόλος σ’ ένα κανάλι….>>(απολογισμός Σχολεμβούργου- journal mss Cicogna στο Γ.Αθανάσαινα-Το Ασέδιο των Κορυφών σελ 466).

4^ο ΤΜΗΜΑ

ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΖΕΥΞΗΣ ΤΟΥ ΣΤΕΝΟΥ ΤΗΣ ΚΑΣΣΙΟΠΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΣΤΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΚΕΡΚΥΡΑ -ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Προκειμένου να μελετηθεί η ζεύξη και η διάβαση του θαλάσσιου στενού θα πρέπει να αναλυθούν οι παράγοντες που θα επηρέαζαν το όλο επιχείρημα. Με τη μελέτη αυτή θα εξαχθούν και χρήσιμα συμπεράσματα αν τελικά συνέφερε η διαπεραίωση των Οθωμανών εκείνο το καλοκαίρι του 1716 να γίνει από αυτή τη σχεδιαζόμενη κατασκευή ή θα ήταν προτιμότερο η απόβαση να γίνει στους όρμους του Ύψου του Δαφνίλα και των Γουβιών όπως και τελικά έγινε. Οι παράγοντες που πρέπει να αναλυθούν είναι: τα μεγέθη προσωπικού υλικού και κτηνών που θα έπρεπε να διέλθουν, οι τεχνικές δυνατότητες για τη κατασκευή, η ασφάλεια κατά τη κατασκευή και διαπεραίωση μέχρι τη κεντρική Κέρκυρα και τέλος το στρατηγικό πλεονέκτημα αυτής της επιχείρησης έναντι της απευθείας απόβασης στον Ύψο και τα Γουβιά.

• Μεγέθη προσωπικού κτηνών και εφοδίων: Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές στη Κέρκυρα αποβιβάσθηκαν 30.000 πεζοί εκ των οποίων οι 20.000 έως 22.000 με διαπόρθμευση από την ηπειρωτική ακτή και 10.000 ήταν οι <<λεβέντες>> δηλαδή αποβατικά αγήματα των πλοίων ή οι πεζοναύτες της εποχής με άλλα λόγια (αναφορά υπ΄αριθμ 15 του Γενικού Προβλέπη Λορεντάν προς Δόγη την 22 Αυγούστου 1716). Πλέον αυτών διαπορθεύθηκαν 3000 ιππείς. Τα κτήνη που αποβιβάσθηκαν πλέον των 3000 αλόγων θα πρέπει να συμπεριληφθούν και τα 300 κατ΄ελάχιστο βουβάλια που τελικά εγκαταλείφθηκαν στο νησί. Οι πηγές δεν δίνουν ακριβή αριθμό ημιόνων, αλλά αν πάρουμε αναλογίες εκείνης της εποχής μεταφορικών κτηνών (ημιόνων) σε αναλογία εξυπηρέτησης προσωπικού 1/30 τότε θα υπήρχαν κατ΄ελαχιστο 700 ημίονοι για τις ανάγκες μεταφοράς πολιορκητικών εργαλείων εφοδίων και πυρομαχικών με τις ανάλογες άμαξες. Ομοίως 120 καμήλες είναι γνωστό ότι υπήρχαν στην ηπειρωτική ακτή, αλλά δεν υπάρχουν μαρτυρίες για διαπόρθμευση τους στη Κέρκυρα και δεν θα ληφθούν υπόψη. Αν όλα τα παραπάνω στοιχηθούν σε φάλαγγα πορείας ανά δυάδες οι άνδρες(χωρίς να συμπεριλαμβάνονται οι <<λεβέντες>> που θα χρησιμοποιούντο σε άλλη αποστολή όπως θα δούμε παρακάτω), σε μονή φάλαγγα οι ιππείς και τα κτήνη και οπωσδήποτε σε αραιή φάλαγγα τα κερασφόρα και οι άμαξες(η αντοχή της πλευστής κατασκευής δεν θα επέτρεπε πύκνωση των μεγάλων σε τονάζ αραμπάδων), σχηματίζεται μία φάλαγγα 52 χιλιομέτρων με μέσο ρυθμό πορείας 4 χιλιομέτρων την ώρα. Δηλαδή όταν η κεφαλή της φάλαγγας θα έφθανε στα Γουβιά το μέσον σχεδόν της φάλαγγας θα ευρίσκετο ακόμη επί της γέφυρας. Η δε διάρκεια διέλευσης όλης της φάλαγγας από ένα σημείο της γέφυρα θα ήταν 14 ώρες περίπου. Τα παραπάνω χρονικά όρια υπό τρείς αυστηρές προϋποθέσεις. Ότι δεν θα υπήρχε η παραμικρή βενετική όχληση ούτε από τη θάλασσα, ούτε από τη ξηρά. Το δρομολόγιο από Άγιο Στέφανο μέχρι Πυργί θα είχε διανοιχθεί ή διευθετηθεί από ενωρίτερα προκειμένου να περάσουν οι άμαξες πυροβολικού και επιμελητείας .Τέλος θα είχε ασφαλισθεί σταθερά το δρομολόγιο από Άγιο Στέφανο μέχρι Πυργί από ξηρά και θάλασσα με τον Οθωμανικό στόλο και τα αποβατικά αποσπάσματα. Πλέον όμως της εφάπαξ διεύλευσης των στρατευμάτων θα έπρεπε να αποφασίσει ο Τούρκος Αρχιναύαρχος (Καπουδάν Πασάς) το τρόπο ημερήσιου ανεφοδιασμού και ενίσχυσης της Οθωμανικής στρατιάς στη Κέρκυρα. Θα συνεχίζονταν να γίνεται από τη γεφυροκατασκευή και το νέο διανοιχθέν δρομολόγιο ή θα γίνονταν με πλωτά μέσα απευθείας από την ηπειρωτική ακτή στα Γουβιά. Για τις ημερήσιες ανάγκες μεταφοράς τροφίμων και νομής για τη συντήρηση προσωπικού και κτηνών θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το τακτικό σιτηρέσιο των Οθωμανών.1/2 οκά κρέας(640 γραμάρια), ρίζι, ψωμί (αναφορά πληροφοριοδότη ΠαπαΖερβού και Τζουάνου την 24 Ιουν 1716- Γ.Αθανάσαινα-Το Ασέδιο των Κορυφών σελ.191).Θα θεωρήσουμε 1200 συνολικά γραμμάρια για κάθε άνδρα, ενώ για τη νομή 2000 γραμμάρια ανά κτήνος κατά μέσο όρο. Ήτοι γενικό σύνολο 40 τόνοι. Θα πρέπει εδώ να προστεθεί και ο ημερήσιος ρυθμός κατανάλωσης πυρομαχικών. Οι μεταφορικές ανάγκες τούτων των εφοδίων δεν θεωρούνται μεγάλες σε σύγκριση με τις αρχικές ανάγκες μεταφοράς και συγκέντρωσης στρατευμάτων αλλά η διατήρηση της γέφυρας σε λειτουργία και η εξασφάλιση αυτής έναντι κάθε επιβουλής καθόλη τη διάρκεια της πολιορκίας θα ήταν μία επιπλέον δουλεία και ένα τακτικό μειονέκτημα για το τουρκικό στόλο όπως θα αναπτυχθεί παρακάτω. Ο ομφάλιος λώρος που θα συνέδεε απρόσκοπτα την Οθωμανική Στρατιά που βρίσκονταν στη Κέρκυρα με τη βάση της στην Ήπειρο θα ήταν η πλωτή πεζογέφυρα ή οι θαλάσσιες μεταφορές; Ο Οθωμανικός στόλος τι θα μπορούσε να υποστηρίξει καλύτερα;

• Τεχνικές δυνατότητες κατασκευής: Από τις πληροφορίες που παρέχονται εκείνο το καλοκαίρι για τη κατασκευή και συγκέντρωση υλικών ζεύξης συμπεραίνουμε ότι υπήρχε η τεχνική δυνατότητα κατασκευής μιας πλωτής πεζογέφυρας ή όπως άλλως ονομάζεται γέφυρα δια ζεύξης λεμβών και σχεδίων. Οι διαστάσεις των λεμβών που κατασκευάζοντο στη Κόπραινα, ο αριθμός αυτών, αλλά και οι ποσότητες ξυλείας, βαρελιών (για ένθεν και ένθεν των λεμβών πρόσδεση και βελτίωση πλευστότητας) και οι αλυσίδες για αγκύρωση συνηγορούν ότι η κατασκευή θα ήταν δυνατή. Οι λέμβοι που κατασκευάσθηκαν στη Κόπραινα τελικά χρησιμοποιήθηκαν ως αποβατικά πλοιάρια για τη διαπόρθμευση προσωπικού και κτηνών στον όρμο των Γουβιών και του Ύψου το καλοκαίρι του 1716. Βασανιστικός παράγοντας που έπρεπε να ληφθεί υπόψη ήταν ο καιρός και τα θαλάσσια ρεύματα στο στενό τόσο κατά τη διάρκεια κατασκευής όσο και κατά τη διάρκεια διατήρησης της σε λειτουργία. Μια τέτοια κατασκευή θα ήταν ευάλωτη στα ακραία καιρικά φαινόμενα. Η ξαφνική καταιγίδα τρομερής ισχύος για τα δεδομένα της εποχής και του χώρου που ξέσπασε την 20 Αυγούστου 1716 (ν.ή) θα είχε μοιραία αποτελέσματα για τη πλωτή πεζογέφυρα. Κατά συνέπεια ο Τούρκος Αρχιναύαρχος θα έπρεπε να πάρει μια απόφαση απαντώντας ξανά στο ερώτημα της προηγούμενης παραγράφου. Ο ομφάλιος λώρος που θα συνέδεε απρόσκοπτα την Οθωμανική Στρατιά που βρίσκονταν στη Κέρκυρα με τη βάση της στην Ήπειρο θα ήταν η πλωτή πεζογέφυρα ή οι θαλάσσιες μεταφορές; Ο Οθωμανικός στόλος τι θα μπορούσε να υποστηρίξει καλύτερα;

• Ασφάλεια κατά τη κατασκευή και διαπεραίωση: Οι αποβατικές επιχειρήσεις σαν αυτή που έγινε το καλοκαίρι του 1716 στη Κέρκυρα είναι συνδυασμένες επιχειρήσεις που συμμετέχουν ναυτικές και χερσαίες δυνάμεις. Από την 4^η δεκαετία μάλιστα του 20^ο αιώνα συμμετέχουν και αεροπορικές δυνάμεις. Ο ναυτικός Διοικητής (στη προκειμένη περίπτωση ο τούρκος Αρχιναύαρχος Καπουδάν Χατζή Μεχμέτ Πασάς) είναι υπεύθυνος και ελέγχει όλες τις ναυτικές και χερσαίες δυνάμεις μέχρι οι χερσαίες να σταθεροποιηθούν στο έδαφος και να μπορούν με τα δικά τους μέσα να υποστηρίξουν την περαιτέρω ενέργεια στη ξηρά. Απο εκείνο το σημείο και μετά αναλαμβάνει την ευθύνη στη ξηρά ο χερσαίος Διοικητής(στη προκειμένη περίπτωση ο τούρκος Αρχιστράτηγος Σερασκέρης Μουσταφά Πασάς). Ο Οθωμανικός Στόλος από τη στιγμή που θα λαμβάνετο η απόφαση να γίνει η διαπεραίωση από τη πλωτή γέφυρα έπρεπε να φέρει σε πέρας τα παρακάτω έργα.

• 

• Να εξασφαλίσει τη ναυτική κυριαρχία βόρεια και νότια του στενού έτσι ώστε κανένα βενετικό πλοίο να μην πλησιάσει σε απόσταση βολής πυροβόλου τη πλωτή γέφυρα τόσο κατά τη διάρκεια της κατασκευής όσο και κατά τη διάρκεια της διαπεραίωσης. Αν τελικά λαμβάνετο η απόφαση να διατηρηθεί και ως ο ομφάλιος λώρος που θα συνέδεε απρόσκοπτα την Οθωμανική Στρατιά που βρίσκονταν στη Κέρκυρα με τη βάση της στην Ήπειρο, τότε ο στόλος θα είχε ένα μεγάλο τακτικό μειονέκτημα. Θα ήταν μόνιμα διαχωρισμένος σε μία Μοίρα με μέτωπο προς βορρά στο βόρειο Ιόνιο και σε άλλη Μοίρα με μέτωπο προς νότο στο κανάλι της Κέρκυρας. Σε αντίθεση με τα σημερινά δεδομένα, τα βεληνεκή των πυροβόλων και οι εμβέλειες των μέσων επικοινωνίας της τότε εποχής δεν επέτρεπαν τακτική (τοπική) συνεργασία και συντονισμό των πλοίων αν δεν υπήρχε τουλάχιστον οπτική επαφή. Αν παρεμβάλλετο δε και εμπόδιο όπως η πλωτή γέφυρα η συνεργασία και η συνταύτιση προσπαθειών των δύο Μοιρών θα ήταν αδύνατη. Η πλωτή γέφυρα θα ήταν ένα θαλάσσιο κώλυμα που θα διαχώριζε μόνιμα σε δύο τμήματα το Τουρκικό στόλο και αυτό ήταν ένα μεγάλο στρατηγικό μειονέκτημα. Σε αντίθεση ο βενετικός στόλος θα μπορούσε να πετύχει στρατηγική συγκέντρωση του μείζονος μέρους του στόλου και να πετύχει υπεροπλία εν τόπω και χρόνω, διαλέγοντας σε ποιο μέρος(βόρεια ή νότια του στενού) θα προσέβαλε τον αντίπαλο. Επιπλέον η όλη κατασκευή θα ήταν επιρρεπής σε καταστροφή με τη προσφιλή τότε καταδρομική μέθοδο των πυρπολικών. Έστω και ένα βενετικό πυρπολικό να κατόρθωνε να προσκοληθεί στη κατασκευή θα είχε μοιραία αποτελέσματα για το όλο επιχείρημα. Αν μάλιστα τούτο συνέβαινε κατά τη φάση διαπεραίωσης του πυροβολικού τότε θα είχε καταστροφικά αποτελέσματα για όλη την εκστρατεία. Η επιτυχής διάσπαση του ναυτικού αποκλεισμού υπό του Αντιναυάρχου Μάρκο Κορνέρ που έγινε την 08 Ιουλίου 1716 στο στενό της Κασσιόπης (ναυμαχία της Κασσιόπης ) κατά τη κατεύθυνση βορράς-νότος, αν συνέβαινε με τη πλωτή κατασκευή σε ανάπτυξη θα είχε μοιραία αποτελέσματα. Τα πυρπολικά δεν θα ήθελαν περίτεχνους ελιγμούς για να προσκολληθούν. Τα ρέματα και ο άνεμος θα τα πήγαιναν μόνα τους πάνω στη κατασκευή.

• Αφού εξασφάλιζε τη κυριαρχία στη θαλάσσια περιοχή το επόμενο έργο του Στόλου θα ήταν η δημιουργία αρχικού προγεφυρώματος με αποβατικό απόσπασμα (λεβέντες) επί της Κερκυραικής ακτής στη περιοχή Λεοντάρι-Αβλάκι-Άγιος Στέφανος-Ερημίτης με σκοπό την εκκαθάριση της περιοχής από κάθε βενετική απειλή και τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών ασφαλείας για τα συνεργεία κατασκευής της γέφυρας. Κάτω από τη προστασία των ναυτικών πυροβόλων τους αυτή η επιχείρηση θα ήταν εύκολη και λίαν σύντομη για τους Οθωμανούς. Ο Σχολεμβούργος δεν θα διακινδύνευε έξοδο της ολιγάριθμης φρουράς που είχε στη διάθεση του στο απομονωμένο και δυσβατο βορειοανατολικό άκρο του νησιού και μάλιστα χωρίς ταχυκίνητο ιππικό στη διάθεση του. Η μόνη πιθανή αντίδραση θα ήταν από κάποιους γενναίους πολιτοφύλακες (cernidi,ordinanze) και βιγλάτορες κυρίως ως παρατηρητές για μετάδοση των παρατηρήσεων στη Χώρα. Οι κάτοικοι της γύρω περιοχής είτε θα κλείνονταν στο φρούριο της Κασσιόπης, είτε θα κρύβονταν στους λόγγους και στις ρεματιές κατά τον ίδιο τρόπο που αντέδρασαν στην πραγματικότητα και οι κάτοικοι στις ακτές του Ύψου και των Γουβιών. Η βενετική αντίδραση από ξηράς σε αυτή την επιχείρηση δημιουργίας αρχικού προγεφυρώματος στον Άγιο Στέφανο δεν θα διέφερε από αυτή που έλαβε χώρα στο νησί στη πραγματικότητα στο προγεφύρωμα στον Ύψο και στα Γουβιά.

  

• Το πιο δύσκολο έργο όμως που έπρεπε να φέρει σε πέρας ο Οθωμανικός στόλος ήταν αυτό της διάνοιξης και εξασφάλισης του δρομολογίου Αγνιτσίνι-Γιμάρι-Νησάκι-Μπαρμπάτι-Πυργί-Ύψος. Την ενέργεια αυτή θα την αναλάμβαναν οι λεβέντες και <<οι λαγουμιτζήδες με τα καλάθια μεταφορά χώματος>>. Ίσως τώρα εξηγείτε γιατί γίνονταν αυτή η μεγάλη συγκέντρωση τόσο μιναδόρων (λαγουμιτζήδων) στην απέναντι ηπειρωτική ακτή όπως ανέφερε ο Βενετός πρέσβης την 01 Οκτωβρίου 1523 όταν πάλι σχεδίαζαν οι Οθωμανοί τη ζεύξη του στενού της Κασσιόπης. Οι λεβέντες θα ασφάλιζαν το χώρο από κάθε ενέργεια των Βενετών από ξηρά. Ο Οθωμανικός στόλος θα κράταγε σε απόσταση ασφαλείας τον αντίστοιχο Βενετικό. Οι λαγουμιτζήδες θα δούλευαν πυρετωδώς να ανοίξουν δρομολόγιο ικανό για να διέλθει απρόσκοπτα η Οθωμανική Στρατιά τουλάχιστον μέχρι τον Ύψο, όπου από εκεί και μετά υπήρχε ένα έδαφος λοφώδες και αναπεπταμένο προκειμένου να αναπτυχθεί. Δύο τρόποι ενεργείας για τη διάνοιξη και διευθέτηση διαμορφώνονταν:

• Η μία θα ήταν η προοδευτική διάνοιξη από το προγεφύρωμα του Αγίου Στεφάνου με κατεύθυνση προς Δυσμάς, δηλαδή προς το Πυργί. Αυτή θα ήταν λίαν βραδείας εξέλιξης αλλά καλύτερα ελεγχόμενη, θα επέτρεπε συγκέντρωση προσπαθειών και οπωσδήποτε καλύτερη ασφάλεια της επιχείρησης έναντι βενετικών απειλών τόσο από τη ξηρά, όσο και από τη θάλασσα.

• Η άλλη θα ήταν η ταυτόχρονη διάνοιξη σε πολλά τμήματα με παράλληλη σε πολλαπλούς χώρους απόβαση καθόλο το μήκος των νότιων καταπτώσεων του Παντοκράτορα. Κατ΄αυτό τον τρόπο ενεργείας η διάνοιξη θα ήταν ταχύτερη σε σχέση με τη πρώτη περίπτωση. Θα είχε όμως το μειονέκτημα της διασποράς των τμημάτων που ασφάλιζαν τη περιοχή και ως εκ τούτου θα περιείχε το ρίσκο προσβολής από βενετικές οχλήσεις και δολιοφθορές.

• Και στις δύο περιπτώσεις ο χρόνος περάτωσης της διάνοιξης θα ήταν καθοριστικός παράγοντας και οπωσδήποτε θα ήταν πολύ μεγαλύτερος από αυτόν που χρειάσθηκε στη πραγματικότητα για να ανοιχθούν τα δρομολόγια από τον Ύψο και τα Γουβιά μέχρι το Κεφαλομάντουκο, την Αγία Ελεούσα και το λόφο Κογεβίνα. Δηλαδή πολύ παραπάνω από τις 20 μέρες αν ληφθεί υπόψη το έντονα ορεινό έδαφος που θα εκτελείτο η διάνοιξη σε σχέση με το σχετικά αναπεπταμένο και λοφώδες έδαφος που στη πραγματικότητα έγινε εκείνο το καλοκαίρι. Μετά τη διάνοιξη του κρίσιμου παραπάνω δρομολογίου και την μετακίνηση του όγκου των Οθωμανών στη περιοχή Ύψος τότε η επιχείρηση θα έπαιρνε τη μορφή που πήρε στη πραγματικότητα το καλοκαίρι του 1716. Πάντα με την επιφύλαξη να λαμβάνονταν απόφαση αν η ζεύξη του στενού της Κασσιόπης θα παρέμενε ως ο ομφάλιος λώρος που θα συνέδεε απρόσκοπτα την Οθωμανική Στρατιά που βρίσκονταν στη Κέρκυρα με τη βάση της στην Ήπειρο ή θα προτιμούνταν οι θαλάσσιες μεταφορές

5^ο ΤΜΗΜΑ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ

<<Σκοπός του πολέμου είναι η νίκη και όχι οι παρατεταμένες εκστρατείες>>
Σουν Τσου(544πχ-496πχ)-΄΄Η τέχνη του πολέμου΄΄

Από τα παραπάνω εκτεθέντα συμπεραίνεται ότι η γεφύρωση του στενού της Κασσιόπης παρ΄ότι εκ πρώτης όψεως φαίνεται ως ένα εντυπωσιακό έργο το οποίο θα διευκόλυνε την απρόσκοπτη μεταφορά προσωπικού και υλικού χωρίς να παρεμβάλλεται η θάλασσα, εντούτοις αν συνεκτιμηθούν όλοι οι παράγοντες υπάρχουν σοβαρές επιφυλάξεις αν τούτο θα συνέβαινε στη πραγματικότητα της τότε κατάστασης.

Κατ΄αρχήν πρέπει να διευκρινισθεί ότι ο παράγοντας χρόνος, ήταν βασανιστικός παράγοντας στην εκστρατεία της Κέρκυρας. Αλλά και σε κάθε εκστρατεία είναι βασανιστικός. Ένας από τους πολλούς λόγους που έλυσαν την πολιορκία και αποχώρησαν οι Οθωμανοί από τη Κέρκυρα ήταν όχι μόνο η άσκοπη παράταση των επιχειρήσεων χωρίς ουσιαστικό όφελος, αλλά και η απειλή της επερχόμενης χειμερινής περιόδου. Μία ξαφνική μεταβολή του καιρού την 20 Αυγούστου 1716 έδειξε τις αδυναμίες της εκτεθειμένης στα στοιχεία της φύσης Οθωμανικής Στρατιάς. Η διαχείμαση στη κερκυραϊκή ύπαιθρο θα είχε πολλαπλά προβλήματα στο προσωπικό. Η χρονοβόρα επιχείρηση κυρίως της διάνοιξης του δρομολογίου Άγιος Στέφανος–Πυργί θα ήταν ένας επιβαρυντικός παράγοντας.

Επιπλέον ο Οθωμανικός στόλος θα αγκιστρώνονταν και θα επικεντρώνονταν στο έργο της εξασφάλισης της πλωτής πεζογέφυρας και της διάνοιξης του δρομολογίου Άγιος Στέφανος-Πυργί. Δηλαδή το κέντρο βάρος της προσπάθειας των Οθωμανών θα μετακινούνταν από τη περιοχή των ζωτικών χώρων της κεντρικής Κέρκυρας στην απομονωμένη βορειοανατολική πλευρά και όλη αυτή η προσπάθεια με αμφίβολα και χρονοβόρα αποτελέσματα. Από την άλλη στους Βενετούς θα δημιουργούντο ευνοϊκές προϋποθέσεις για επιθετική ενέργεια στη θάλασσα λόγω της διασποράς και διαχωρισμού του Οθωμανικού στόλου βόρεια και νότια της παρεμβαλλόμενης πλωτής γεφυροκατασκευής. Επιπλέον θα δημιουργούνταν και ελκυστικοί οθωμανικοί στόχοι στη ξηρά για δράση ενεδρών και δολιοφθορών προκειμένου να απαγορευθεί η πρόσβαση προς την Κεντρική Κέρκυρα. Η μάχη για την αποτροπή απόβασης των Τούρκων και τη σωτηρία της Κέρκυρας θα μεταφέρονταν στις νότιες υπώρειες του Παντοκράτορα και στη θαλάσσια εκεί περιοχή. Σε εκείνες δηλαδή τις προσβάσεις που ο Ευγένιος της Σαβοΐας είχε επιστήσει τη προσοχή στο Σχολεμβούργο.

Κατά συνέπεια το στρατηγικό πλεονέκτημα της διαπεραίωσης των στρατευμάτων και του υλικού με σκοπό την κατάληψη των Κορυφών, ήταν σαφώς με την επιλογή του Καπουδαν Πασά εκείνο το καλοκαίρι του 1716. Η διαπεραίωση του συνόλου του υλικού και προσωπικού να πραγματοποιηθεί δια θαλάσσης. Ομοίως ο ομφάλιος λώρος που θα συνέδεε την Οθωμανική Στρατιά στη Κέρκυρα με την ηπειρωτική ακτή να ήταν οι θαλάσσιες μεταφορές.

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τελικά εκείνο το καλοκαίρι του 1716 οι Οθωμανοί δεν προέβησαν στη ζεύξη του Στενού της Κασσιόπης. Και από την εξέλιξη των επιχειρήσεων δικαιώθηκαν ως προς την απρόσκοπτη προώθηση προς τη Χώρα. Η αποτυχία της εκστρατείας οφείλεται σε άλλους παράγοντες που αναφέρθηκαν εν συντομία στη παρούσα μελέτη.

Τούτο δεν σημαίνει ότι κάτω από άλλες συνθήκες και για άλλους σκοπούς, η ζεύξη δεν θα είναι επιθυμητή ή και επιβεβλημένη. Η τεχνογνωσία υπάρχει. Η ζεύξη Ρίου-Αντιρίου, που είναι μάλιστα μεγαλύτερη σε μήκος (2500 μέτρα), έδωσε ταχύτητα και ευκινησία στις μεταφορές στη δυτική Ελλάδα. Προκειμένου για τη ζεύξη του Στενού της Κασσιόπης εκείνα που πρέπει να απαντηθούν είναι:

• Κατά πόσο θα συμβάλλει στην ασφάλεια και την σταθερότητα στη περιοχή

• Τι θα εξυπηρετεί

• Ποίος ο χρονικός ορίζοντας απόσβεσης του κόστους κατασκευής

• Υπάρχουν ένθεν και ένθεν οδικές υποδομές ανάλογης ικανότητος με αυτής της ζεύξης έτσι ώστε να γίνει πλήρης εκμετάλλευση αυτής και αυτές να οδηγούν σε συγκοινωνιακούς κόμβους

• Πόσο θα συμβάλει στην ανάπτυξη τόσο της Κέρκυρας όσο και της απέναντι ηπειρωτικής ακτής που διαβιεί η ελληνική Μειονότητα της Αλβανίας